Welvaart

Of de gele hesjes nou een sociaal-economisch fenomeen zijn of niet, de vraag hoe onze rijkdom en risico’s te verdelen is altijd wel van belang. Ik zie drie mogelijke principes:

Egalitarisme – we verdelen alles zo gelijk mogelijk, verschillen zijn kwalijk, de ene mens is niet meer ward dan de ander. Dat was tot de jaren tachtig het normale denken en het leidde tot sociaal-democratisch beleid, een enorme herverdeling en afgedwongen solidariteit via belastingen en premies, en een enorme collectieve sector.

Verdienste – iedereen krijgt zoveel mogelijk kansen maar wie de kansen benut mag daar alle vruchten van plukken. Dat is tegelijk eerlijk, en goed voor de economie omdat het ondernemerschap en innovatie stimuleert. Het neoliberale denken van de afgelopen decennia legde wel teveel nadruk op dat laatste en verwaarloosde de opdracht aan de overheid om in gelijke kansen te voorzien. Een laissez-faire overheid veroorzaakt juist kansenongelijkheid, door discriminatie en verschillen in startpositie en mogelijkheden.

Behoefte – elk mens krijgt wat nodig is voor een gezond en gelukkig bestaan. Het is een communistische gedachte, of een Rouseauaanse idylle van onverstoorde oergemeenschappen, en het loopt meestal verkeerd af omdat mensen elkaar nooit honderd procent vertrouwen. En dus autoriteiten nodig hebben die vaststellen wat ieders behoefte is. Bovendien moet er genoeg te verdelen zijn om in alle behoeften te voorzien, en het is de vraag of de communistische mens voldoende produceert, want wie gaat de k-klussen doen of neemt de nodige risico’s?

In Nederland hebben we een vrij redelijke mix volgens mij, al ben ik het neoliberale zelfgefeliciteer wel een beetje zat. De rijken zijn heus niet alleen maar rijk omdat ze zoveel beter zijn dan anderen. Er vindt zelfs uitbuiting plaats, zelfs in Nederland. We hebben een collectieve verantwoordelijkheid, breder dan voor onze directe familie of buurt. We zijn verdorie geen communistische oermensen!