Schaamte en woede, angst en zorgen

Het was een naar jaar, grotendeels. Ik werd op een schandelijke manier door mijn baas genaaid. Ik brak m'n been. Ik zat maanden in de rotzooi en ik kon echt helemaal niks positiefs ontdekken aan lockdown en reisbeperkingen. Maar overal om me heen zag ik dat het nog veel erger kon en in moeilijke tijden leerde ik toch echt m'n vrienden kennen.

Dus ondanks wat tegenslag op persoonlijk vlak zat 'm daar het probleem niet. Wat echt catastrofaal voelt zijn de politiek en het morele verval. Na decennia als kind in een veilige, eerlijke en vergeeflijke wereld te hebben geleefd en na nog eens decennia als ambtenaar en Nederlander trots te zijn geweest op onze fantastische samenleving, moet ik nu erkennen dat de negatieve gevoelens overheersen. En als dat bij mij al het geval is, hoe zit het dan met mensen die sowieso niet opgroeiden met een overdosis aan vertrouwen?

De arrogantie van een boeklezende Rutte en een kwatschende Hoekstra, de zogenaamde 'intelligente' lockdown, liever meedoen aan pushbacks van vluchtelingen dan mensen fatsoenlijk opvangen, miljarden staatssteun voor asociale bedrijven, ik schaam me voor mijn land.

De toeslagenaffaire, de evacuatie uit Kabul, het opsluiten van bejaarden in verpleeghuizen, de verwaarlozing van cultuur en kunst en onderwijs ten gunste van voetbal en autoraces en budgetvliegen, de steun aan perfide regimes en het racisme. Het subsidieren van Tesla's en daarmee de gigantische natuurvernietiging door Musk en het verdwijnen van de nachthemel mogelijk maken.  Het maakt me verschrikkelijk boos.

Bang word ik van het gebrek aan verantwoordelijkheid en leiderschap. Van het eindeloos talmen met milieumaatregelen en van het bevoordelen van de rijken ten koste van de armen - van subsidies aan multinationals in plaats van het steunen van energiebesparende maatregelen in goedkope huurwoningen of het bevorderen van verantwoorde landbouw. Van het in stand houden van marktwerking in de zorg waardoor hele ziekenhuizen failliet kunnen gaan en kwetsbare mensen niet meer kunnen betalen voor  hulp die hun leven draaglijker zou kunnen maken. Ik ben bang voor overstromingen, natuurvernietiging, oorlog en corruptie. Ik ben bang voor een nabije toekomst waarin macht en kracht meer opleveren dan recht en fatsoen.

En dat laatste, dat is een zorg die al jaren groeit maar dit jaar was echt een tipping point. Een kabinet dat alleen voor de vorm aftreedt maar vervolgens op geen enkele manier blijkt te leren. Een parlement dat zichzelf machteloos maakt, door gebrek aan samenwerking, gebrek aan mores, gebrek aan gedeelde visie op het algemeen belang, gebrek aan kennis, gebrek aan kunde. Kamervoorzitters die fascisme toelaten. Activisten die niet in debat gaan maar juist debat doodslaan door andersdenkenden de mond te snoeren.  Media die daar gebruik van maken door podium te bieden aan gekken en schreeuwers in plaats van kritisch te onderzoeken en te onderwijzen. Burgers die geen idee meer hebben van de betekenis en het belang van grondrechten, van democratische processen, van rechtsstatelijke instituties.
M'n hele leven lang was ik er van overtuigd dat onze welvarende en tolerante, vrije, liberale samenleving weliswaar bestuurd werd door politici waar ik nevernooitniet op zou stemmen en dat er nare elites meer profiteerden dan goed was, maar dat we toch voldoende de basisgedachten rond vrede, schoonheid, gelijkheid en rechtvaardigheid deelden om te verzekeren dat werkelijk iedereen een min of meer goed leven zou kunnen leiden. Dat onrecht en schande niet zouden worden getolereerd en op de een of andere manier afgestraft.

In 2021 zijn me de schellen van de ogen gevallen. Het komt niet meer goed. Als we niet heel erg ons best gaan doen om fatsoen en cultuur, proces en institutie, kennis en moraal te herstellen dan zijn we verloren. Met z'n allen, dat wel.

Lauren Groff, Matrix

 

Matrix is een lekker boek want elke goed geschreven historische roman is gewoon lekker vind ik. Hoe dieper in de middeleeuwen het speelt hoe beter, en het fijne van dit boek is dat de historische context me heel plausibel voorkomt. Tegelijk is het in wezen feministisch en spiritueel liberaal, ook allemaal pluspunten. Toch vond ik het niet echt heel erg spetterend, niet zo opwindend als de boeken van Mantel bijvoorbeeld. Het boek is een lineaire vertelling over het leven van Marie. En hoewel Marie een redelijk interessant figuur is, een lelijke vrouw die van mannendingen houdt, blijft haar geestelijke ontwikkeling mij wat al te subtiel. Ze legt zich er min of meer bij neer dat geen vrouw de vrijheid heeft om een eigen levenswandel te kiezen. En ze maakt af en toe iets mee, zoals elk ouder wordend mens wel eens iets meemaakt. Maar al met al kabbelen haar belevenissen toch wel erg kalmpjes van een begin naar een eind, zonder heftige bedreigingen, intriges of drama’s. Misschien ben ik wel verwend met al teveel spektakel en het is ook heus wel een boek dat de moeite waard is om te lezen, maar ik geloof niet dat ik het me over twee jaar nog herinner.

Chris Mullin, A view from the foothills

 

Lekker om een openhartig inkijkje in politiek en regering te krijgen, ook al is het dan Britse politiek en ook al gaat het dan om de periode ’99 tot 2005. En ook al begrijp ik lang niet alles omdat ik van heel veel incidenten niet weet waar het over ging. En het Britse systeem is ook zó anders dan het onze dat je bij het lezen echt even alert moet zijn op de eigenaardigheden. Meer dan honderd ministers, staatssecretarissen zijn de baas boven junior ministers die niet in het kabinet zitten, alle bewindslieden lid van het parlement, iedereen z’n eigen constituency. Tussen de regels door zie je daar de voor- en nadelen een beetje van. Junior ministers zijn eigenlijk een soort topambtenaren. En o ja, Mullin heeft duidelijk he-le-maal niks op met ambtenaren. Hij lijkt ze als vreemder en onbetrouwbaarder te beschouwen dan z’n politieke tegenstanders de Tories.

Het interessantst, in mijn ogen, is de interne strijd binnen de Labourpartij. Mullin is kritisch maar hoort wel bij New Labour, en binnen die stroming bekent hij zich tot Blair dus tegen Gordon Brown. En de manier waarop hij te werk gaat: hij heeft zeker idealen maar bij het maken van carrièrestappen overweegt hij wel degelijk salaris en toekomstperspectief, naast de vraag of hij invloed uit kan oefenen.

Voor mij was het een genot om de (hoeveel geredigeerde?) dagboeken van Mullin te lezen want niks boeit mij zo als machtsstrijd en de manier waarop macht wordt aangewend. En Mullin, die het fantastische A very British coup schreef, schrijft heel prettig. Ik weet niet zeker of ik een fan van de politicus zou zijn en toch zou ik willen dat er meer zoals hij ook in Nederland waren.

Moord, brand en fascisme schreeuwen in ons nationale debatforum

 

Democratie, secularisme en liberale individuele vrijheden relativeren waarheid en moraal. Wat goed of kwaad is, is tot op zekere hoogt een kwestie van perspectief, opinie. Geen wonder dat vrijheid van meningsuiting en het idee van democratie zo innig met elkaar verbonden zijn.

Toch hebben we met z’n allen één absoluut referentiekader: de Tweede Wereldoorlog, de holocaust en fascisme. Niemand betwist dat het gaat om het Absolute Kwaad, totale Slechtheid. De enkeling die de holocaust ontkent marginaliseert zichzelf. Daarnaast is er altijd wel wat discussie over de definitie van fascisme. En bij elke referentie aan WOII wordt al gauw Godwin geroepen om de inflatie van de vergelijking een beetje binnen de perken te houden. Maar al met al is het idee dat we het Kwaad moeten zoeken bij de jodenvervolging onomstreden.

Dat maakt  het voor populisten, die zichzelf graag als het absolute Goede en ieder ander als het absolute Kwaad willen portretteren wel heel verleidelijk om de ander van nazipraktijken te beschuldigen. Geen ernstiger beschuldiging dan dat immers en voor iedereen meteen duidelijk. De jodenvervolging is niet langer een historische gruwel waarvan we collectief geleerd hebben en nog moeten blijven leren, het is een eenvoudig frame om goed en fout te onderscheiden.

Het lijkt absurd dat juist extreem-rechts democraten van fascisme beschuldigt. Dat juist wappies en neonazis zichzelf tooien met het slachtofferschap van de holocaust. Maar het ligt voor de hand als je je realiseert dat extremisten er niet op uit zijn om te begrijpen hoe het ooit zo mis kon gaan, niet proberen te voorkomen dat we de democratie opnieuw verspelen, maar gewoon op alle mogelijke manieren zichzelf als de zuiveren, de legitiemen, de enige echte ware goeien, neerzetten en iedereen die èn anders denkt èn macht of invloed heeft als kwaadaardig en gemeen. Die laatsten zullen dan ook, als de rechtse Heilstaat eenmaal aanbreekt, voor tribunalen worden gesleept, veroordeeld en gestraft. Zij hebben die Heilstaat immers tegen proberen te houden.

Ja me hoela, natuurlijk proberen fatsoenlijke mensen democratie en recht te beschermen tegen heerschappij door antidemocratisch rechts. Maar sinds Geert Wilders de vrijheid claimde hebben democraten geen weerwoord tegen het gescheld en geinsinueer van extreem-rechts. Niemand wil ontkennen dat de holocaust het ultieme kwaad was en niemand is tegen vrijheid. Dus laten we toe dat er in die termen geschreeuwd wordt. En wie het eerst en het hardst schreeuwt zonder weerwoord wordt eigenaar van die concepten.

Als de Tweede Kamer, belichaamd door de voorzitter, toelaat dat fascisten het parlement blijven gebruiken als theater om hun boodschap uit te dragen, ondermijnt ze niet alleen zichzelf maar de hele democratie. Een slappe voorzitter is gevaarlijker dan een ultrarechts partijtje.