Democratie betekent niet dictatuur van de meerderheid. Democratie gaat over procedures en mechanismen die zoveel mogelijk recht doen aan het idee dat alle burgers gelijk zijn, ongeacht hun politieke voorkeur of maatschappelijke positie. Het gaat over het verenigen van nogal onverenigbare maatschappelijke belangen: keuzes maken, besluiten nemen en iedereen aan de gekozen regels houden maken een ongelijke machtsverdeling noodzakelijk, terwijl gelijkheid juist betekent dat macht zo min mogelijk geconcentreerd en zoveel mogelijk beperkt en verdeeld wordt.
Democratie is door zulke innerlijke tegenstrijdigheden altijd complex, voortdurend veranderend, altijd vol conflicten en spanningen. Daar houden de meeste mensen niet van - liever willen we iets overzichtelijks, principieel en logisch kloppend, iets enkelvoudigs. Mensen die stellen dat democratie synoniem is aan macht van de meerderheid versimpelen het idee van democratie omdat het zo fijn duidelijk is. Politiek wordt dan een eenvoudige strijd om de meerderheid.
Vor populistische leiders is dat waar ze mee beginnen: de macht krijgen door een meerderheid te krijgen. Als je democratie vereenvoudigt tot meerderheidsmacht maak je vanzelf het begrip 'volk' synoniem aan de meerderheid. De gekozen leider vertegenwoordigt de meerderheid dus hij vertegenwoordigt het volk, en dat betekent weer dat iedereen die tegen hem is dus tegen het volk is. De route naar dictatuur, het bestrijden van elke vorm van oppositie door het uitsluiten van elke tegenstanders uit het volk, ligt voor de hand.
Maar goed, democratie is dus juist niet synoniem voor de meerderheid. Het gaat om gelijkheid van alle burgers dus vrijheid om oppositie te voeren, en het recht van alle burgers om machthebbers te controleren door hen te dwingen verantwoording af te leggen. Dat kan op allerlei manieren: door politieke verantwoording aan een volksvertegenwoordiging of aan onafhankelijke media met verschillende perspectieven, door juridische verantwoording aan rechters of onderzoekscommissies, door wetenschappelijke evaluaties en historisch onderzoek.
Alleen dankzij ruimte voor oppositie en verantwoording wordt democratie zoveel mogelijk regering door en voor het hele volk, inclusief diegenen die toevallig geen meerderheid hebben weten te overtuigen.
Oppositie en verantwoording, de kernbegrippen van democratie, vereisen allerlei burgerrechten, bescherming daarvan door een onafhankelijke rechterlijke macht, en verplichtingen voor functionarissen - hoe meer macht zij hebben hoe zwaarder de verplichtingen waaraan zij zich hebben te houden. Noblesse oblige.
Dat is precies het tegenovergestelde van populisme, waarin machthebbers zich verlagen tot de grootste gemene deler omdat dat een meerderheid oplevert. Bepaald geen noblesse dus. Waarin de dictatuur van de meerderheid snel verwordt tot de dictatuur van de vertegenwoordiger van de meerderheid, die dan ook geen verplichtingen meer heeft want 'might makes right'. En waarin oppositie geen stem van het volk kan zijn omdat het volk synoniem is met de meerderheid, zodat elke kritiek juist tot conflict, polarisatie en uitsluiting moet leiden.
Abonneren op:
Reacties posten (Atom)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten