De rechtsstaat, het recht, dat is 'verdragen, instituten en ambtenaren' - vastgelegde minimumnormen, procedures, rechten en plichten die de grenzen bepalen van het beleid dat een bepaalde regering kan voeren. En recht, dat is het geheel van democratisch tot stand gekomen wetten en regelingen.
Centrale elementen van een democratische rechtsstaat zijn dat iedereen evenveel kans heeft om invloed uit te oefenen op de manier waarop de samenleving werkt, en dat macht wordt beperkt door recht. En dat iedereen die macht heeft gecontroleerd kan worden, ter verantwoording kan worden geroepen, door die samenleving. Zo wordt voorkomen dat macht belangrijker wordt dan recht. Recht is niks anders dan de afspraken en spelregels, wetten, die op een democratische manier tot stand zijn gekomen.
Dat begrenzen van de macht leidt er wel toe dat besturen een lastige zaak is. Niemand kan zijn of haar wil snel doordrukken omdat hij toevallig premier is geworden. Verdragen, instituten en ambtenaren bewaken de grenzen, voorkomen dat het hele land elke vier jaar na een nieuwe verkiezingsuitslag een totaal nieuwe kant op gaat, en borgen dat het beleid dat een regering kan voeren zoveel mogelijk kwaliteit heeft. Dankzij wetenschap en juridische adviezen en lessen die uit het verleden worden geleerd en informatie over de stand van zaken en debat waarin verschillende meningen op tafel worden gelegd en opiniepeilingen, dankzij al die kennis bij elkaar, sluiten maatregelen zo goed mogelijk aan bij de behoeften en belangen van de samenleving als geheel.
Natuurlijk maakt dat allemaal dat het lastig is om het land te regeren op basis van politieke overtuigingen, maar het kan wel. Tenminste als een politicus ook anderen kan overtuigen van een idee. En altijd beperkt, nooit als een dictator die met Grote Beslissingen zonder overleg kan bepalen hoe het leven van miljoenen mensen er morgen uit zal zien. Af en toe is het frustrerend als recht boven macht gaat, als besturen een kwestie van eindeloos onderhandelen en debatteren is binnen harde juridische grenzen van eerder gemaakte afspraken. Maar het grote voordeel is dat de kans op hele grote fouten beperkt blijft en dat de macht over het hele volk is gespreid.
Die macht aan het volk, volkssoevereiniteit, betekent wel dat de macht over miljoenen kiezers verdeeld is. Elke kiezer moet z'n kans op invloed delen met al die anderen, waardoor het ook al lastig wordt om bij te sturen. Opnieuw: het kan wel, met overtuigingskracht.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten