Precht, Wer bin ich, und wenn ja, wie viele?

Een heel fijne filosofische reis, makkelijk leesbaar en goed te begrijpen. De ordening klopt helemaal en Precht stelt z'n tekst samen aan de hand van relevante filosofen, psychologen, hersenonderzoekers en ook films. Hij laat zich niet hinderen door chronologie of status of discipline, en juist daardoor wordt het een keurig opgebouwd, logisch verhaal. Eerst een paar hoofdstukken waarin wordt onderzocht wat 'de mens' is, dan een serie politiek-morele vraagstukken die aan de hand van filosofie en ethiek worden onderzocht en 'opgelost', en uiteindelijk de Grote Vragen waarvoor een aantal perspectieven wordt geboden. Heel anders dan Russels overzicht Geschiedenis der westerse filosofie waar ik wel voortdurend aan moest denken. Ik ben wel blij eigenlijk dat ik dat eerst gelezen heb, het bood een mooi fundament om Precht makkelijk te kunnen volgen.
Ik deel sowieso Prechts opvattingen en argumenten, geen wonder dat ik enthousiast ben. Ook al begrijp ik niet dat hij Hadewych, Spinoza en Arendt overslaat maar kennelijk heeft hij ze niet nodig.

Enkel hier en daar zou ik hem iets willen tegenwerpen. In een hoofdstuk over dieren en de vraag of we ze mogen doden of gebruiken is zijn enige perspectief dat van de fundamentele rechten. Hij onderzoekt of dieren dezelfde rechten als mensen zouden moeten hebben en om dat betoog op te bouwen onderzoekt hij de gelijkenis tussen mensen en dieren. Maar volgens mij doet de aard van de rechthebbende er helemaal niet toe bij fundamentele rechten. Volgens mij hebben we mensenrechten vastgesteld om een minimum aan rechtvaardigheid te bieden en daarmee vreedzaam samenleven mogelijk te maken. Ik beoordeel grondrechten dus met een politieke bril, niet met een ethische, en daarmee wordt de discussie heel anders. We verhouden ons niet met dieren samen in een politieke gemeenschap zodat grondrechten niet relevant zijn voor onze omgang met dieren. Je zou ook niet af kunnen dwingen, of zelfs maar verwachten, dat dieren elkaars en onze grondrechten respecteren, terwijl die wederkerigheid nou juist essentieel is.
Fijn is zijn onderzoek naar het 'ik' en helemaal blij word ik van het stuk over Luhmann, die ik eigenlijk nog niet kende. De liefde tussen twee personen niet alleen als sociaal smeermiddel om de gemeenschap bij elkaar te houden ("Es geschieht Kommunikation"), maar vooral als unieke mogelijkheid om 'jezelf' te kennen en te integreren. "Was fehlt, ist einde Bestätigung, in deren Spiegel sich der Einzelne als etwas Ganzes erfährt, eben als Individuum." Het is bijna het bijbelse 'kennen'.

Waar hij tenslotte vertelt hoe de vraag naar de zin van het leven verandert naarmate je ouder wordt, lees ik bijna mijn eigen biografie. Terwijl ik als kind wanhopig werd van de vraag naar het waarom, ontdek ik steeds meer dat het gaat om het hoe. Het fijne van zo'n boek is dat je ziet dat je hoogstpersoonlijke ontdekkingsreis in feite universeel is. Zodat je van, en samen met, anderen kan leren. Het is niet zo eenzaam als ik ooit dacht.