Alweer een erg fijn boek van Armstrong, die erudiet en met
groot menselijk inzicht uitlegt waar fundamentalisme vandaan komt en hoe zich
dat verhoudt tot ‘oorspronkelijke’ religie. Ze beschrijft het vooral als een
defensieve reactie op bedreigingen als de Verlichting met z’n secularisme (de
evangelicals) of geopolitieke onderdrukking (extremistische zionisten en
islamfundamentalisme). Fundamentalisten hebben de neiging om religieuze teksten niet alleen
heel letterlijk te nemen, maar vooral heel selectief. Ze zetten zich agressief
en uiteindelijk meestal zelfs gewelddadig af tegen iedereen die niet hetzelfde gelooft
als zijzelf.
Armstrong besteedt bijna een heel hoofdstuk aan het
fundamentalistische atheisme van types als Dawkins. Ik had eigenlijk nog niet
eerder zo uitgesproken begrepen wat mijn eigen weerzin tegen dat soort atheisme
is, al heb ik wel eens heftig beargumenteerd dat Dawkins gewoon een hedendaagse
missionaris is die zijn denkbeelden aan de hele wereld op wil leggen.
De enige uitweg zal toch echt gewetensvrijheid,
godsdienstvrijheid, tolerantie en belangstelling voor andere religies zijn.
Armstrong laat opnieuw zien dat gelovigen van allerlei godsdiensten honderden
jaren geleden al graag de dialoog met anderen aangingen, en dat de kerk van
oudsher helemaal niet anti-wetenschap was, omdat hun eigen gods- mens- en
wereldbeelden daardoor verrijkt werden.
Wat ze in dit boek heel nadrukkelijk uitlegt is dat religie
meer een kwestie van actieve zorg voor naasten, en van gezamenlijke rituelen,
is dan van individuele mentale processen. En natuurlijk dat religie veel meer
verwantschap heeft met kunst, muziek, natuur en liefde dan met wetenschap en
ratio. Dat zou een open deur moeten zijn, maar het verhaal in dit boek is
vooral dat mensen sinds de Verlichting hebben geprobeerd ‘het bestaan van’ god
te ‘bewijzen’ in plaats van god te ervaren, of te vermoeden. Armstrong komt
voortdurend terug op het enorme belang van niet-weten. God is principieel
onbekend en onkenbaar en pas als je dat door krijgt, kan je geloven.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten