Natuur

Ik loop in de ochtendschemering door de straat. Ik hoor een paar tweets binnenkomen, en begin naar m'n telefoon te zoeken. Die had ik toch niet bij me? Dan realiseer ik me dat het echte vogeltjes zijn.

Nog steeds privacy

Het kan niemand ontgaan zijn dat privacy een hot topic is geworden door het toegenomen dataverkeer, de ontwikkelingen van informatie- en communicatietechnologie en de ongekende mogelijkheden die dat biedt. Mogelijkheden voor consumenten, voor bedrijven, maar ook voor criminelen, vijandelijke staten en machtige overheden.

Er worden emotionele discussies over privacy gevoerd, terwijl tegelijkertijd de overgrote meerderheid van burgers, ambtenaren en politici er volstrekt geen boodschap aan lijken te hebben. Die schijnbaar onverschilligen vragen zich af waar al die activisten zich zo druk over maken.

Er zijn tenminste drie terreinen waarop alle discussianten zodanig langs elkaar heen praten, dat een zinvol debat onmogelijk is. Mensen hebben heel verschillende ideeën over wat privacy is, over redenen waarom ze privacy op prijs stellen, en ze worden geplaagd door verschillende angsten over wat er gebeurt als privacy niet langer wordt gerespecteerd.

Definitie

Voor de één is privacy eenvoudig synoniem met anonimiteit en onbekendheid. Voor anderen is het een grondrecht waarmee zij hun hoogspersoonlijke, intieme domein kunnen afschermen. Voor beroemdheden is het het recht om met rust gelaten te worden of om buiten de openbaarheid te kunnen blijven. Voor allerlei functionarissen is privacy een voorschrift over hun omgang met gegevens. Privacy wordt gelijkgesteld met dataprotectie, woningrecht of lichamelijke onaantastbaarheid. Het wordt gezien als voorwaarde voor democratie, vrijheid, de uitoefening van allerlei mensenrechten, machtsbalans, diversiteit.

Met andere woorden, privacy wordt opgevat als een juridisch begrip, een sociaal fenomeen, een politiek frame of een praktische beschrijving van een toestand die niet langer bestaat.

Waarde

Met de manier waarop privacy wordt gezien hangt de waarde samen die er aan wordt toegekend. Wie het ziet als een grondrecht, een mogelijkheid voor een individu tot het behoud van een persoonlijk domein waarin hij of zij vrij is om te doen en te denken wat hij wil, zal privacy koppelen met menselijke waardigheid. Mensen die bij privacy vooral aan dataprotectie denken, kunnen het zien als een economisch goed waarbij het gaat om het eigendom van gegevens. Privacy heeft dan een waarde die in geld is uit te drukken.

Privacy als voorwaarde voor democratie en diversiteit heeft waarde als het cement van de democratische rechtsstaat. Het is dan een systeemaspect, onmisbaar voor het bouwwerk waarin vrijheid en veiligheid in balans zijn gebracht.

Risico’s

Er kleven verschillende risico’s aan het opgeven van privacy:

•  Een 1984-achtige surveillancewereld
•  Discriminatie in een totalitaire samenleving
•  Gedragsbeïnvloeding a la Brave new world
•  Chilling effect en sociale uitsluiting door reputatieschade

Surveillance: van iedereen kan heel veel worden gevolgd: hun identiteit, uiterlijk, woonadres, werkgever, functie, familie, vrienden en met wie ze contact hebben en hoe vaak, hun lokatie: waar ze op enig moment zijn of waren, en hun reisgedrag en vervoermiddel, hun lichamelijke en medische gesteldheid, hun interesses, eigendommen, kennis, overtuigingen, opleidingsniveau, inkomen, vermogen en uitgaven, seksuele geaardheid, hun eetgewoonten kunnen door anderen worden geobserveerd en in toenemende mate gebeurt dat ook. Bedrijven volgen mensen met cookies, data-analyse en lokatiegegevens en overheidsinstanties monitoren allerlei gedrag van burgers om criminaliteit te detecteren, criminelen op te sporen en terreur en onwenselijk gedrag te voorkomen.

Burgers weten wel dàt ze geobserveerd worden, maar niet wanneer, door wie of waarom. Dat kan nogal disciplinerende effecten hebben, per definitie een vorm van vrijheidsbeperking.

Discriminatie: er wordt onderscheid tussen mensen gemaakt om hen gericht met reclame te confronteren, of gericht beleidsmaatregelen toe te passen. Zulke selectieve acties houden in zichzelf geen ongeoorloofde discriminatie in, maar grenzen vervagen wel als bepaalde categorieën mensen systematisch uitgesloten worden van aantrekkelijke aanbiedingen, of systematisch voorwerp van toezicht of controle door de politie zijn, als er verplichtingen opgelegd worden aan specifieke groepen of als zij van algemene rechten worden uitgesloten. Dat kan zich voordoen als er allerlei persoonsgegevens worden verwerkt tot (risico)profielen, en als publieke instanties acteren op basis van zulke profielen.

Uiteindelijk ontstaat er een totalitaire samenleving, waarin alleen diegenen die voldoen aan het beeld van de brave gemiddelde burger, de ‘gewone man’, aanspraak maken op volwaardig burgerschap. Door een gebrek aan privacy is het eenvoudig om personen te identificeren die niet in het plaatje van ‘de burger’ past.

Gedragsbeïnvloeding: door informatie over (kijk-, koop- en reis-)gedrag te verzamelen en er gedragswetenschappelijke kennis aan te koppelen, kunnen mensen slim beïnvloed worden zonder dat zij zich bewust zijn van die beïnvloeding. Hoe slimmer zulke nudging, hoe groter de kans dat klanten iets kopen en hoe doelmatiger overheidsbeleid kan worden uitgevoerd. Dat is heel wenselijk, maar het roept wel de ethische vraag op in hoeverre mensen nog vrije, autonome burgers zijn als ze in grote mate door bedrijven of overheden worden gestuurd.

Reputatie: van oudsher gebruikten mensen hun privacy om hun reputatie te beschermen. Dat kan betrekking hebben op onschuldige gêne: je trekt het gordijntje van een paskamer dicht zodat niemand je in je ondergoed ziet. Maar het kan er ook om gaan dat laster, insinuatie en beschuldiging geen houvast krijgen in feitelijke informatie over iemand. Kennis over een persoon kan uit z’n verband worden gerukt en vervolgens worden gebruikt om een negatief beeld op te roepen. Dat kan zelfs onopzettelijk gebeuren, eenvoudig doordat het publiek wel informatie over een persoon krijgt, maar niet op de hoogte is van de context.

Een beschadigde reputatie maakt het lastig om ongedwongen sociale of economische relaties aan te gaan, aangezien er voor relaties een zekere mate van vertrouwen nodig is. Als mensen weten dat hun privacy geschonden kan worden, heeft dat een ‘chilling effect’ in de zin dat ze zich voor de zekerheid maar conformeren aan sociale normen, om mogelijke reputatieschade te voorkómen. De dwang die uitgaat van dat risico verkleint de persoonlijke vrijheid.

Inmiddels ook opgepikt bij geenstijl:
http://www.geenstijl.nl/mt/archieven/2013/12/defember_het_klinkt_kazig_maar_het_blijft_wel_hangen.html

kleine mensen

Toevallig las ik Kleine man, wat nu? van Fallada en Stoner na elkaar. Een beetje veel van het goede, of eigenlijk juist een beetje weinig, van het sneue. De hoofdpersonen zijn te goedhartig, onbetekenend, en te passief voor tragedie. Het is allemaal vooral jammer. Jammer dat ze bestaan, dat hun bestaan zo treurig is. Dat ze zo hun best doen maar geen schijn van kans hebben. Gek genoeg zit ‘m dat dan toch ook weer in henzelf, en niet alleen in de grote boze buitenwereld.
Gisteravond La grande Bellezza, met een al even kleine man. Ook al heeft hij zich z'n hele leven groot proberen te maken, hij eindigt toch met lege handen.

Luisterend naar Otterspeer, de biograaf van één van m’n favoriete schrijvers W.F. Hermans, moet ik denken aan de vliegen die ik doodmep. Ik sla ze tot moes, en soms gaat er dan nog eentje driftig rondzoemen en proberen te lopen of te vliegen. Ik kijk met verbazing naar die futiele pogingen om een piepklein en volledig onbetekenend leven nog een beetje te rekken. Wat is nou een vlieg? Een vies en irritant beest, hooguit goed om als voer te dienen.

Otterspeer legt uit dat Hermans z’n wanhoop in agressie omzette. Hermans’ wanhoop, en die van Jep, Stoner, de kleine man, heeft te maken met die futiliteit waarmee een vlieg rondjes zoemt. Met de ‘alles is ijdel’ uitspraak van Prediker. Met de kleine man in het oneindig universum in de oneindige tijd, uit talloos veel miljoenen.

Bij het volgende item op de radio voel ik weer de duizend jaar eenzaamheid, wanhoop, agressie die voortkomt uit de onmogelijkheid maar meer nog de futiliteit, om werkelijk jouw blik op de wereld met een ander te delen. Een niet te harden historicus vergoelijkt de racistische grapjes van Gordon. Terwijl Gordon zijn onmetelijke domheid etaleert door niet zichzelf te relativeren maar een ander te vernederen, valt half Nederland over slachtoffers van racisme heen. Hoe durven ze zich gekwetst te voelen? Dat toont maar weer eens aan hoe minderwaardig ze zijn.

Zoveel achterlijkheid, zo’n ondoordringbare zelfvoldaanheid, daar word je wanhopig van. En je probeert, agressief schrijvend, als een tumor in de hersens van het publiek te wroeten. Niet om je te uiten, maar om je blik, je waarheid, te delen. Domheid kàn toch niet de norm zijn?

 

Onverholen racisme

De hele dag de smerige vuiligheid van griezel Fritsma (PVV) moeten verwerken (begrotingsbehandeling 20 november). Ook vandaag: Bosman (VVD) die aan de hand van verschillende kleurtjes paspoorten wil laten zien of iemand wel een echte Bataafse Hollander is of misschien uit de Cariben komt. Toch vreemd dat hij niet een veel voor de hand liggender oplossing voor z’n problemen bedenkt: laat die tweederangs Nederlanders eenvoudig een ster op hun jas naaien.

En ook Oskam (CDA) die letterlijk tweet: “algemeen overleg over mobiel banditisme in Nederland. Schade voor burgers en detailisten bedraagt 250 miljoen pj. Aanpakken die Roma s.”

Racisme is weer helemaal hip, een beetje volksvertegenwoordiger is er trots op dat hij stoer alles en iedereen neermaait die niet het Blut van Neerlands Boden heeft.

Burgertrut

Net haal ik een oudere dame met wit haar en een keurige jas in, als ze ineens een rare zwieper naar links maakt. Nog net weet ik haar te ontwijken zonder daarmee onder een auto te komen. Van schrik slaak ik een “Sjeez!” en dat pikt ze niet. Ze scheldt me grof uit, en als ik even verderop bij de bakker afstap krijg ik nog een keer de volle laag. Ze zag er echt heel keurig uit.

OV chip fraude

Er is een hoop geschreven over fraude met ov-chipkaarten, maar dat gaat allemaal over reizigers die frauderen. Nergens heb ik tekst kunnen vinden over de mogelijkheid dat Trans Link Systems fraudeert. Kennelijk vertrouwt iedereen er blindelings op dat dat niet gebeurt. Dat moet wel blindelings, want enig inzicht in de transacties heb je als kaarthouder niet. En als je je nederig tot een balie wendt om te verzoeken of je asjeblieft inzage mag hebben in je eigen electronische ov-portemonnee, krijg je eventueel nog wel een wat ondoorgrondelijk printje met data en getallen, maar je kan niet nagaan over welke reisafstanden of om welke haltes het gaat.

In mijn geval beweert de oplaadmachine dat ik een negatief saldo op m’n kaart had. Dat moet ik dan maar geloven, al is het toch gek dat ik met een negatief saldo alsnog ergens heb kunnen inchecken, waardoor ik nog dieper in het rood kwam. Volgens mij kan dat officieel niet, maar ik kan het allemaal moeilijk checken omdat op het printje niet eens wordt aangegeven of een saldo positief of negatief is. Ik kan dat alleen maar afleiden omdat het saldo (zonder dat ik heb bijgeladen) van 67 cent naar 95 cent en dan naar 1,94 gaat, dat zal dus wel steeds dieper in het rood zijn.

Als ik vervolgens voor tien euro bijlaad, krijg ik de mededeling dat ik nu een saldo van 8,34 heb. Er is dus 1,66 van m’n tientje afgetrokken, terwijl ik volgens het overzicht een saldo van 1,94 had. Of dat nou positief of negatief was, het klopt niet.

Is Trans Link coulant, en geven ze mij 28 cent kado? Of zijn het dieven en jatten ze in één keer 3,60 van m’n rekening? Bij gebrek aan min-tekens voor de saldi ga ik uit van het laatste. Snel verdienen voor die jongens, als ze dit een paar keer per reiziger uithalen lopen ze lekker binnen.

Dan heb ik het maar helemaal niet over de onmogelijkheid om anoniem te reizen (je anonieme kaart is immers gekoppeld aan je bankrekeningnummer want je kan alleen met je bankpas opladen) of om anoniem verhaal te halen (de print is onvoldoende om m’n geld terug te halen).

En ook maar niet over de verneukeratieve kortingsacties, waarbij iemand zogenaamd een dag vrij reizen krijgt maar toch echt voor de lange terugweg met de trein moet betalen, omdat ze in de loop van de dag een keer een halte met de tram gereisd heeft en de kaart dat interpreteert als: de tweede keer vandaag ingecheckt, einde vrij reizen.

Of over de diefstal bij het overstappen, als je iedere keer opnieuw het opstaptarief moet betalen. Of over de onduidelijkheid bij een aantal automaten over de vraag of je wel hebt uitgecheckt. Over de moeite en tijd die het je kost om wat je teveel hebt betaald (door slechte automaten bijvoorbeeld) terug te krijgen.

Potentiële fraude met OV-chipkaarten is echt nog niet voorbij.

Betekenissen

Integriteit is je niet schuldig maken, en voorkomen dat anderen zich schuldig maken. De waarheid niet bedekken met woorden, woorden gebruiken om de waarheid te ontdekken. Geintegreerd zijn: gezicht, gedachte, lijf, gedrag, gevoel zijn één.

Winnen

Een vader klaagt over het voetballen van gisteren. Hij heeft zich verschrikkelijk geërgerd; het team van z’n zoontje heeft verloren. Er stond ook een waardeloze keeper in het doel. Een klein kereltje, het kon er helemaal niks van. Hij, en andere ouders, betalen toch niet voor niks? Gooi dat ventje eruit en zet er een jongen neer die er iets van kan.

De kinderen zijn nog geen tien jaar oud. Ik zeg dat hij dat keepertje toch ook z’n lol kan gunnen? Wat weet ik er nou van, ik heb geeneens zelf kinderen. Zelfs in z’n argumentatie is ie dom. Het was slimmer geweest om erop te wijzen dat ik geen verstand van voetbal heb.

Niemand z'n zin

Het moderne actiemiddel is bedreiging. Bestuurders, onderzoekers, actievoerende tegenstanders, mislukkende sporters, iedereen moet maar leren leven met doodsbedreigingen. Soms is het serieus, vaak niet, effect heeft het in ieder geval.

Zou dit nou samenhangen met de populariteit van nitwits die oproepen tot ‘verzet’ tegen degenen die ‘macht’ hebben? Alsof ze kunnen aanwijzen wie er macht hebben, alsof er geen enkele vorm van democratie of rechtsstaat heerst, alsof ‘machthebbers’ in onze moderne westerse wereld anderen zijn, enge figuren die buiten de samenleving staan.

Gevaarlijke gekken als Volkert van der G. en al die andere dreigers en moordenaars denken dat ze de wereld bevrijden van een kwaadaardige machthebber, door een politicus, een regisseur of een sociaaldemocratische jeugdafdeling af te maken. Andere al even misleide klunzen menen dat ze Van der G. moeten vermoorden om gerechtigheid te krijgen. Met z’n allen schuiven we de rechtsstaat terzijde en creëren we onze eigen selfulfilling prophecy: een Hobbesiaanse permanente oorlog van allen tegen allen.

Sun Tzu

Het is niet zo saai als ik vreesde, al is de kunst van het oorlogvoeren behoorlijk saai. Ook al wordt er mee gedweept door managers, strategen en consultants het gaat toch echt alleen maar over militaire strategie. En ook al zijn de wijsheden grotendeels toepasselijk op bedrijfsstrategie of het ‘aansturen’ van organisaties (iets wat zo’n vies woord heeft kan niet goed zijn), zonder vijand en zonder generaal doet het er allemaal niet bijster veel toe. Zoals Machiavelli een handboek heerser schreef, zo spreekt Sun Tzu de generaal aan (en nadrukkelijk niet de opperbevelhebber. Het bestuurlijk gezag loopt de militairen vaak alleen maar in de weg). Zorg voor organisatie, planning, fitheid en kracht, speel flexibel op de omstandigheden in en laat je vooral niet leiden door een persoonlijke agenda of door tradities en mores. Wees onvoorspelbaar. Vooral dat maakt het voor mij wel verteerbaar: blijf kritisch, gedraag je nooit ‘omdat het zo hoort’.

Deniability

Staten en groepen die zich op de een of andere manier met de VS verbinden, doen dat vanuit de erkenning dat Amerika’s belangen, normen of handelingen legitiem zijn. Niet omdat ze de Amerikaanse waarden delen, en ook niet omdat ze zich voegen naar de macht. Amerika’s legitimiteit is gebaseerd op een zekere mate van conformiteit tussen waarden en resultaten, zoals overigens alle legitimiteit.

Als schreeuwend duidelijk blijkt dat de VS ontzettend hypocriet zijn, verliest het land legitimiteit. Daarmee valt de grond weg onder de bereidheid van de rest van de wereld om zich naar Amerikaanse maatstaven te voegen.

Terzijde – ook andere staten zijn hypocriet, maar dat doet er niet zo veel toe. Zolang de internationale orde een Amerikaanse orde is, doet vooral de ontmaskering van Amerikaanse waarden ertoe. Andere onfrisse staten gingen echter niet gauw de VS beschuldigen van dubbele maatstaven. Amerikaanse bestuurders zijn gewend geraakt te opereren in een wereld waarin ze nooit bloot staan aan kritiek.

Dat maakt de openbaarheid die bewijzen over de manier waarop de VS opereren, die klokkenluiders bieden, zo ‘staatsgevaarlijk’. Als de VS hun legitimiteit verliezen, verliest de hele bestaande internationale orde.

Geniaal artikel: http://www.foreignaffairs.com/articles/140155/henry-farrell-and-martha-finnemore/the-end-of-hypocrisy#

Verzonnen tradities en vergeten verleden

Er is natuurlijk wel meer mis met de verzonnen traditie van sinterklaas dan alleen het portretteren van zwarten als boemannen. Er wordt gedreigd met lijfstraffen en beloond met ongezonde zoetigheid. Vrouwen zijn kennelijk nogal eenvoudige wezens die door de goedheiligman gered worden van een ellendige toekomst zonder vrijer. En voor het gemak vergeten we collectief de discriminatie van katholieken in het door en door protestantse Nederland. Tja zo weet ik er nog wel een paar. Een beetje democraat wordt onpasselijk van een koningshuis met z’n dieronvriendelijke hermelijnen mantel, al dan niet stokoud. Bij de dierenpartij zullen ze waarschijnlijk hun kinderen geen roodkapje voorlezen, wolven zijn immers helemaal geen menseneters.

Nep-tradities vervullen een functie. Zolang het werkt, lekker feestjes vieren. Met geschiedenis hebben ze geen bal te maken. Ze zijn onschuldig, ook in hun a-historische beeld. Wat veel minder onschuldig is, is het gebrek aan historisch besef in Nederland, en de treurige gedachte dat geschiedenis gekend zou moeten worden via flauwe volksfeesten. Nederland heeft, net als de meeste andere landen overigens, een kwalijk verleden. Slavenhandel, seksisme, het lynchen van politici en priesters, boekverbrandingen en kolonialisme horen allemaal bij ons erfgoed. Zonder kennis van de vaderlandse geschiedenis ontstaat er geen ‘dat nooit weer’-gevoel, en wordt politiek een spel van blinden.

De stompzinnig misgerichte strijd tegen zwarte Piet leidt niet tot minder racisme. Het mobiliseert Nederlanders in een al even stompzinnige verdediging van hun cultuur. En iedereen gelooft dat die cultuur gebaseerd is op verzonnen tradities, in plaats van een geschiedenis vol strijd, emancipatie en ideeënontwikkeling.

Griezelig verhaal

Het allergriezeligst van dit verhaal vind ik nog wel het verschil tussen de schijn van een democratische rechtsstaat waar grondrechten worden gerespecteerd, macht beperkt wordt door tegenmacht en waar er altijd procedures zijn om verantwoording of recht af te dwingen, en de akelige werkelijkheid waarin een individu of een enkel bedrijf helemaal niets in te brengen heeft tegen de staat die haar macht met alle middelen kracht bij zet.

Continuum

De twee sensaties die mij heen en weer bewegen: schoonheid van de natuur, en onrecht. Onrecht doet twijfelen aan de zin van leven. Natuur is zin.

September

Ineens is het weer herfst. Regenpak aan, lichten aan, stapels dooie bladeren. De geur van natte aarde en schimmels, kouwe rooie wangen en wit uitgeslagen weilanden. Zalig!

Kantoor

Ik word depressief van m’n werkomgeving. Ik heb de meest vreselijke werkruimtes lachend overleefd: een zolderkamer waar ik ’s avonds stoffig uit kwam; een tuinhuis waar de herrie van de vliegtuigen het praten onmogelijk maakte; een vierpersoonskamer met uitzicht op de bomgordijnen van de naastliggende ambassade; een saaie werkplek zonder echt daglicht; en als laatste een heus sick building waar je voortdurend in verdwaalde omdat alle kamers identiek waren. Maar niks was zo erg als het huidige megalomane grootste kantoor van het land. Niet eens omdat het zo foeilelijk is met een fascistoide entree achter een Disney-hek met graftombe bij wijze van kunstwerk, met z’n viezige messing deuren en neppige granieten vloeren, of omdat de architect alles in het werk heeft gesteld om fietsen, lopen en traplopen te ontmoedigen. Niet eens omdat de draaideuren altijd kapot zijn zodat het toch al bijzonder ontoegankelijke gebouw in een compleet ondoordringbare – of niet te ontsnappen – vesting verandert. En eigenlijk ook niet echt omdat we als een stel schapen voortdurend in de rij moeten staan en dagelijks als een stel kleuters onze pennenbakjes, koffiemokken en telefoons lopen te sjouwen en een kwartier bezig zijn voordat we aan het werk kunnen.

Waar ik echt ongelukkig van word is de effective uitroeiing van ieder individualisme. We hoeven geen uniformen aan, onze koppen worden niet kaal geschoren en we mogen ons nog steeds met een naam voorstellen in plaats van een nummer, maar de druk om jezelf zo inwisselbaar mogelijk te maken is groot. Isoleercellen met nietszeggende bkr-kunstwerkjes, electrisch aanpasbare ‘clean desks’, witte kasten als muren. Pas je aan, stel je met huid en haar beschikbaar voor de baas (mobiele telefoons en tablets laten je geen excuus om onbereikbaar te zijn), werk niet met de instrumenten die je nodig hebt maar met de instrumenten die we ter beschikking stellen. Bring your own device is newspeak voor: financier je werk uit eigen zak. Flexibel zijn betekent: pers je in de robot-mal, zodat je altijd overal inzetbaar bent. En Het Nieuwe Werken staat voor: al je ervaring, al je individuele competenties, al je behoeften zijn ouderwets, overbodig en verkeerd.

Door de buitenwereld werden ambtenaren altijd al als grijze muizen gezien. Het management weet wel beter. Ambtenaren zijn kippen, die pers je in een gerationaliseerde legbatterij.

Hama

In Syrië worden al tientallen jaren mannen, vrouwen en kinderen gemarteld en vermoord. Met hele steden tegelijk. Voor vluchtelingen hebben we geen plaats. Maar als er gas wordt gebruikt willen we ineens bommen gooien. Dat zal ze helpen! 

Hier een perfect stuk van Ian Buruma

We zijn allemaal achterlijk

Ik word krankzinnig van de debilisering overal om me heen. Ik doel niet op het feit dat er in bijna elk NRC-artikel een d-t-fout staat (hij benaderd, dat soort erge dingen) maar vooral op de kinderstemmetjes waarmee idiote, overbodige producten aan de man worden gebracht of de ellende waarmee bijna elk radio- en tv-kanaal gevuld wordt. Letterlijk àlles is commercieel, alles is een ‘product’ en óveral moet winst op gemaakt worden, en dus moet de mensheid worden wijsgemaakt dat het toch vooral moet kopen kopen kopen. Omdat het in werkelijkheid om compleet nutteloze, zinloze onzin gaat gebeurt dat wijsmaken op de hap-slik-weg manier, de reclameboodschap moet er zo soepeltjes mogelijk in glijden.

En ook kunst, literatuur, bijzonder eten, goede smaak, het moet allemaal in grote kwantiteit verkocht. Dus graag zo makkelijk mogelijk te verhappen. En dus hupsen we allemaal op hetzelfde catchy deuntje met onze hippe tattoos en dure kleertjes… ieder verkleinwoord is toepasselijk.

Zo, dat is van me af. Ga ik weer candycrushen.

Waarschuwing NSA over treinen

Volgens de NSA zijn moslimterroristen van plan een Europese spoorlijn op te blazen. Een slimme legitimeringsactie van de NSA? Hoe kan ik als burger beoordelen of er een greintje plausibiliteit in de waarschuwing zit? Verzinnen onze spionnen zo’n bericht gewoon (vrij eenvoudig, de kwetsbaarheid van spoorlijnen is al jaren en jaren algemeen bekend)? Of hebben ze een paar arabieren over treinen horen praten en concluderen ze dat er een bomaanslag zit aan te komen?

Zelfs als er werkelijk ergens in het middenoosten een bom in elkaar wordt geknutseld die binnenkort ergens in Europa ontploft, wat zou ik dan kunnen doen? Denkt de NSA dat ik de komende maanden maar even niet met de trein ga reizen? Is het bericht van de NSA ingegeven door concurrentie-overwegingen van American Airlines misschien?

Radio

Op de sportschool staat een populaire radiozender aan. Zo eentje met flauwe kwisjes en telefooninterviewtjes over niets. Eén van die kwisjes wordt aangekondigd: je kan een facelift winnen.

Behind the candelabra

Ik heb een hekel aan Michael Douglas, maar in deze film speelt ie meesterlijk. Hij zet Liberace met liefde neer, en met de (zelf)relativering die de man zelf ook moet hebben gehad, tegelijk met z’n grenzeloze protserigheid. Ook Matt Damon is goed gecast, je gelooft werkelijk dat hij op zijn manier van Liberace houdt, wil houden. Al heeft hij een verknipt idee van liefde, de verlatingsangst steekt voortdurend de kop op.

Ik had tot nog toe weinig begrip voor de homo-huwelijksstrijd. Waarom zou je in vredesnaam willen trouwen? Maar de scene waarin Scott in het boek van Liberace leest hou hij compleet uit diens leven weggeschreven is, opent me de ogen. Wat verschrikkelijk als je bestaan, je relatie, het feit dat je ooit van iemand gehouden hebt en dat iemand van jou hield, totaal ontkend wordt. Onverdraaglijk. Niet omdat de geliefde je verraadt, maar omdat de wereld niet tolereert dat er liefde is.

Onrecht

Er worden een paar duizend mensen opgepakt, gemarteld, zonder proces onder middeleeuwse omstandigheden gevangen gezet zonder uitzicht op vrijlating, zonder bezoek, zonder communicatie, zonder informatie. Dat gebeurt voor míjn veiligheid, voor míjn welzijn. Ongevraagd ben ik ineens de reden voor het onrecht. Op geen enkele manier kan ik me aan de kant van die duizenden plaatsen. Voor mij gelden nog steeds alle grondrechten. Met mijn profiel loop ik geen gevaar ook opgepakt, gemarteld en vastgezet te worden. Juridisch heb ik geen bal met die duizenden te maken, want ze komen uit een ander land en zijn slachtoffer van een ander land.

Mijn opties zijn: het leed negeren en zo vrolijk mogelijk verder leven; me laten overtuigen dat die duizenden gevaarlijke demonen zijn; ze tot Jezus, onschuldig lam geofferd voor onze zonden, verklaren en dan teleurgesteld raken als het bloed aan hun handen van een bermbom komt.

Een wereld die zó cynisch is dat de staten die tamboereren op democratie en recht, rücksichtlos ‘de ander’ ontmenselijkt om ‘ons’ het paradijs te bieden, is nauwelijks leefbaar. Hoe kan je jezelf in de spiegel aankijken als je pad bezaaid ligt met lijken?

Morris West, The clowns of god

Wat een stom boek. Op driekwart dacht ik dat een smurfenboek nog diepzinniger was. Maar tja, wat een ontieglijk stomme lezer ben ik dan, om toch door te blijven lezen. Het is een beetje als m'n bordje leeg eten, zo ben ik nou eenmaal opgevoed. Absoluut niet de moeite waard en het kostte verdorie echt moeite. Waarom heeft de uitgeverij meneer West niet eerst eens op schrijfcursus gestuurd?

De betekenis van privacy

Ik probeer m’n blog niet vol te stoppen met verwijzingen naar andermans artikelen, maar soms kom ik iets tegen dat te mooi verwoord is om te laten lopen. Ik maak me al jaren druk om privacy, ongelijke behandeling, gebrek aan controle op macht en het lukt me niet goed om te laten zien hoe dergelijke kwesties met elkaar samenhangen. In dit artikel gebeurt dat uitstekend.

“Privacy is often threatened not by a single egregious act but by the slow accretion of a series of relatively minor acts. In this respect, privacy problems resemble certain environmental harms, which occur over time through a series of small acts by different actors. Although society is more likely to respond to a major oil spill, gradual pollution by a multitude of actors often creates worse problems.”

Nussbaum, Poetic justice

Nussbaum is een fijne filosofe en ze schrijft behoorlijk leesbaar, maar dit boekje had net zo goed een artikel kunnen zijn en dan was haar boodschap volgens mij veel sterker uitgekomen. Boodschappen eigenlijk: het is belangrijk dat juristen, rechters vooral, literatuur lezen zodat ze zich leren verplaatsen in individuen waardoor algemene regels menselijke betekenis krijgen; en emoties zijn essentieel om te kunnen spreken van rationaliteit. Ze besteedt erg veel aandacht aan die tweede boodschap terwijl dat naar mijn smaak nou echt een mega open deur is. Het lijkt er sterk op dat ze vooral reageert op mafketels die kennelijk beweren dat emoties geen plaats hebben in rationele overwegingen. Waar die dan hun morele principes vandaan halen of hoe zij waarnemingen evalueren is mij niet duidelijk, maar erg interessant is het ook niet.

De eerste stelling wel: fictie helpt om de oneindige hoeveelheid verschillen tussen mensen te zien, om te begrijpen hoe bepalend de sociale context is waarin mensen leven, en juist dankzij die inzichten democratiseert het. Als iedereen uniek is en als omstandigheden op een ingewikkelde manier grote invloed hebben op het verloop van een bestaan, dan is iedereen in z’n menselijkheid gelijk, is niemand ‘beter’ dan een ander. En, waar Nussbaum ook nadrukkelijk op wijst, mensen zijn geen getallen, geen uitwisselbare, kwantificeerbare, grootheden. Het verdriet van de één wordt niet gecompenseerd door de rijkdom van de ander. En niks is zo repressief en respectloos als het behandelen van mensen als groep of soort, als éénheden werkuren of functieprofielen.

Ze haalt uitvoerig Adam Smith aan, die het kennelijk vanzelfsprekend vond om mensen, individuen, met respect te behandelen en voor wie het ondenkbaar was om werknemers als broedkippen te gebruiken.

Wagendorp, Ventoux

Net veertig bladzijden in het boek vond ik het stom. Te bedacht, te Mulish-achtige zinnen, een saaie één-voor-één introductie van de personages. En ik heb niks met fietsen. Maar Ad vertelde me over de parallellen met Petrarca, waar ik niks over wist. Ik genoot van zijn toelichting en verlangde naar culturele gidsen zoals hij: mijn vader die schilderijen kon verrijken, Schuyt die ons aan de hand nam om Spinoza te begrijpen, leraren Nederlands met gevoel voor literatuur. We hebben geen gemeenschappelijk geheugen, geen integratie van geschiedenis, kunst, spel en moraal, geen collectief bewustzijn meer. Formele scholing is gericht op ‘nuttige’ kennis en vaardigheden. Werken is produceren, presteren, kwantiteit. Eéndimensionaal. Schoonheid, waarheid, juistheid, het doet er allemaal niet toe. Met z’n allen onderwerpen we ons aan de managementpest: afknijpen en disciplineren, personeel en kamerplanten moeten maximaal ‘leveren’ met de hen toebemeten vierkante meter en kunstmest. Bloemen komen niet voor; dat laten de berekeningen niet toe.

Muriel Spark, The go-away bird

There were times when, privately practising my writings about life, I knew the bitter side of my fortune. When I failed again and again to reproduce life in some satisfactory and perfect form, I was the more imprisoned, for all my carefree living, within my craving for this satisfaction. Sometimes, in my impotence and need I secreted a venom which infected all my life for days on end and which spurted out indiscriminately on Skinny or on anyone who crossed my path.

‘You aren’t bound by anyone,’ George said. ‘You come and go as you please. Something always turns up for you. You’re free, and you don’t know your luck.’

Voedselverspilling

Een vuilniszak van één van m’n buren is compleet opengescheurd en de inhoud ligt op de stoep. Uitstekende aardappelen, stukken wortel, een vergeelde broccoli in de verpakking, twee goeie bolletjes (puur & eerlijk) knoflook in een netje van drie, schijfjes courgette, een glanzende appel en een banaan met wat bruine vlekjes. De vleesverpakkingen zijn wel leeg en ik kan niet zien of er nog iets in het pak vla zit. Indringender kon niet in beeld komen dat er vooral voedsel verspild wordt door particulieren, die goed eten weggooien. Vijftig kilo per persoon.

Als alles precies net niet past

Heb ik weer, als ik er net op m’n slechtst uitzie kom ik iemand tegen die ik vaak tegen had willen komen. Maar dus net niet nu. Was ik maar linea recta van de kapper naar huis gesjeesd om me te verstoppen achter de gordijnen. Ana, altijd even prachtig zelfs als ze zo moe en verkouden is en fel gekleurde oorwarmers opzet middenin juli, sleepte me terecht mee naar ons straatfestivalletje. Maar ook al maal ik meestal niet om hoe ik eruit zie, soms dus wel.

Egypte

Waarom laten ze Morsi niet gewoon vrij? Er is geen goede reden om hem gevangen te houden. Ik kan me ergens wel voorstellen dat hij is afgezet. Er is een groot gebrek aan vertrouwen in de man, hij heeft het beetje vertrouwen dat mensen hadden in democratie en recht beschaamd, er zijn nog geen rechtvaardige instituties opgezet. Maar hij wordt niet beschuldigd van een misdrijf. Hij heeft voor zover ik begrijp geen opdracht gegeven om te schieten, te martelen of mensen zonder proces vast te zetten. Laat ‘m lopen, en ja dan inderdaad zijn achterban mobiliseren. Hij is hun leider, deal er maar mee zonder machtsmisbruik.

Mooie dingen

Het geluid van een troep duiven die laag overscheren.

De geur van gemaaid gras. Nat, maar ook in de zon na een fijne vlucht.

Van top tot teen in rubber ingepakt in de stromende regen met wind mee over het fietssnelpad vliegen. Alsof er geen tijd verstreken is sinds de middelbare school.

Dwang

Folkert Jensma (NRC 22 juni) heeft ongelijk. Hij denkt dat er steeds meer strafrecht wordt toegepast voor steeds meer gedragingen. Dat valt nu juist wel mee; strafrecht is gelukkig nog steeds goed geregeld met waarborgen voor eerlijke processen, proportionaliteit en controle op overheidsinstanties. Als de overheid iets van je wil, zou je bijna de voorkeur geven aan een strafrechtelijke aanpak.

Jensma’s zorgen zijn wel terecht, want de overheid past wel steeds meer dwang toe. Waar voorheen burgers moesten worden verleid om zich op een bepaalde manier te gedragen, of de overheid zelfs helemaal afzag van bemoeienis, bestaat er nu nog maar één denkkader: dwingen! Dwing alle burgers in dezelfde mal, alle neuzen dezelfde kant op, ieder individu conformere zich aan de wil van de meerderheid.

En voor die dwang gebruiken we nou juist niet het strafrecht, want dat is te lastig, daar bemoeien eigenwijze rechters en beroepsinstanties zich maar mee. Nee, maak het mensen eenvoudig fysiek onmogelijk om zich anders te gedragen dan volgens de regering moet, leg verplichtingen op die je laat handhaven door toezichthouders of zelf compleet ontmenselijkte automatische systemen. Registreer devianten op zwarte lijsten, weiger lastpakken verzekeringen of subsidies, nagel normovertreders aan publieke schandpalen. En vooral: bespied iedereen, overal en altijd, zodat je direct weet waar maatregelen moeten worden getroffen om de massa weer in het gareel te duwen. Kennis is macht en machthebbers hongeren naar totale kennis.

Wettig en overtuigend bewijs

Ik weet niet precies waar het ‘m in zit, maar als er in het journaal een item is over ‘verdachten’, en al helemaal als het om ‘terreurverdachten’ of kindermisbruikers’ gaat, dan klinkt het alsof de betreffende personen zonneklaar daders zijn. Het is alleen lastig om het bewijs ‘rond’ te krijgen, hè nou die onhandige bureaucratische regeltjes toch ook altijd! Mijn persoonlijke verdenking is dat veel politici en kiezers de titels ‘verdachte’ en dader als synoniemen zien. Er zijn immers een paar waarborgen voordat iemand tot ‘verdachte’ mag worden bestempeld. Juist die waarborgen maken dat mensen vertrouwen op de juistheid van het etiket, en ‘juist’ betekent in dit geval: hij heeft het gedaan.


Die waarborgen zijn echter nogal dun, en kunnen niet altijd op tegen de manier waarop onze psychologie werkt. We zitten zo in elkaar dat we enorm efficient en snel tot een oordeel komen. Daarvoor gebruiken we geen wetenschappelijke of juridische methodes, maar heuristieken. Drie daarvan maken van een verdachte de dader:

Stereotypering: hij ziet eruit als een gluiperd, crimineel, gevaarlijke gek; ik heb altijd al gedacht dat er iets met ‘m aan de hand was.

Sociaal vertrouwen: waar rook is is vuur; meerdere bronnen bevestigen het (ook al praten die elkaar na); politie/justitie/de nieuwslezer zullen heus wel weten hoe het zit, ze pakken iemand niet zo maar op, ze zitten er zelden naast.

Wat de Amerikanen ‘circumstantial evidence’ noemen: toeval bestaat niet; we kunnen correlatie en causaliteit niet uit elkaar houden; iemand die alle schijn tegen heeft moet maar eens uitleggen hoe dat kan als hij níét de misdadiger is – zijn onschuld aannemelijk maken.

En dan hebben we ook nog de eigen ervaring, anecdotische kennis, en groot optimisme waardoor we ons niet kunnen vóórstellen dat een eerzaam burger zomaar slachtoffer zou kunnen worden van valse verdenking.

Het enige wat ons voorstellingsvermogen prikkelt, is tv, film, en een enkel boek. Als op een spannende manier aannemelijk wordt gemaakt dat de held geheel ten onrechte door de opsporingsdiensten wordt bejaagd omdat die goeie redenen hebben om hem van allerlei kwaads te verdenken, zien we de mogelijkheid dat een verdachte geen dader hoeft te zijn, voor ons. Maar de held is nooit een Arabier met baard en sjarwal kameez, nooit een vettige ongeschoren oudere man, een schriel psychiatrisch gestoord meisje. Hollywood kan helpen om mensen een beetje kritisch te maken over indirect bewijs, maar het versterkt alle stereotypen die we hebben.

Clive Stafford Smith is een held.

Voorkomen terreuraanslagen

Van tijd tot tijd wordt ons wijsgemaakt dat een terroristische aanslag voorkomen is. Sinds het PRISM-schandaal hebben we een indruk hoe onze spionnen konden weten dat er een terreuraanslag werd voorbereid, en door wie. Maar nooit wordt er uitgelegd hoe die aanslag dan voorkomen is. Er staat me sinds de Hofstadaffaire ook geen groot proces bij tegen een vermeende terrorist. Dus hoe wordt een aanslag voorkomen? Worden de toekomstige terroristen gewoon vermoord, al dan niet door drones? Wordt een enge geheime dienst in een eng land getipt, zodat ze de ‘verdachten’ op kunnen pakken en tot bekentenissen martelen? Worden de baardige sujetten eenvoudig naar Guantanamo Bay ontvoerd, of in geheime rechtbanken ontrecht?

Wie is er eigenlijk wel eens een buurman kwijtgeraakt? Herinnert iemand zich een verdwenen clubgenoot, valt het op dat een dorpeling in het vakantieland er niet meer is? In de grote urbane samenleving kunnen mensen spoorloos verdwijnen. Ongeruste moeders, verdrietige echtgenotes, maken geen stennis en als ze het al wel doen gebeurt dat achter hoge muren, buiten het zicht van de vrije democratieën.

De rol van internet

Morozov legt uit dat er nog altijd politiek nodig is om maatschappelijke problemen aan te pakken. En dat de jongens en meisjes in Sillicon Valley, die denken dat ze de wereldrevolutie vorm geven, niet zozeer arrogant zijn als wel grenzeloos naïef. Uitvoerig interview hier.

En als ik dan toch bezig ben te linken naar bere-interessante verhalen over ict, hier een uitstekend verhaal om het enthousiasme over big data een beetje te temperen.

Van Tugrul Yilmaz

We ask for your solidarity and support. Please spread this text. We need your insight and your solidarity in this matter.
We are a group of people who have come together to write this text as a result of the oppression in Turkey.
We have been taking a stand against police assaults for days now. We and countless other citizens.
The protests which were triggered after the ruling to demolish Gezi Park provided with a ground to a initiate a far belated struggle.
Numerous events brought us to this point in the struggle, including the devastating incidents at Reyhanlı and Roboski where many people were killed due to – if we are being politically correct – lack of foresight on part of the government; laws and the proposed legislations that violate our liberties such as abortion and alcohol; the negligent attitude of mainstream media; and many other legislations, events and public statements.
Some insist our struggle is an ideological one. Although we do respect them, we are not members of any political party or ideological group. This is a common struggle of the people; we are united in our cause. The Turkey-wide struggle cannot be attributed to anyone else but the people.
We face police attacks every day. Gas masks, vinegar, neutralizing solution have become vital materials we cannot leave home without. Plainclothes police and provocateurs run rampant among us; and because the mainstream media broadcasts mainly misinformation, we do our best to distinguish between truthful and misleading news on Facebook and twitter. While the struggle has spread throughout the country mainstream TV stations have been broadcasting documentaries and quiz shows.
We all help one another on the streets; when someone falls, people rush over to their side and help them up. We calm one another down, we protect one another. People who are unable to take to streets support us from their windows, open up their homes to us if needed. The pepper gas makes us sick, police brutalities result in various injuries.
From the government, we demand our fundamental rights and freedoms. We want the mainstream media to broadcast the truth, make our voice heard. We want the government to reconsider its policies, and withdraw the police forces. In short, we want to be acknowledged as human beings.
We are all responsible individuals. But until this struggle reaches its desired end, our main responsibility will be to resist. Otherwise, what does it mean to be a human being?

Terreurbestrijding

Geweld en terreur zijn kostbare middelen om je morele gelijk te halen. In een wereld waarin mensen het idee hebben dat ze naar hun overtuigingen kunnen leven, zullen het alleen de heel sneue, machteloze minderheden zijn die de meerderheid proberen te dwingen hen serieus te nemen. Als je goed gebekt bent zodat je mensen kan overtuigen, als je je sterk weet omdat je heel veel medestanders hebt, als het politieke systeem je goeie kansen biedt om invloed uit te oefenen, is terreur wel het laatste waar je je van bedient.

Maar als er genoeg signalen zijn waaruit kan worden opmaakt dat je helemaal geen kans krijgt om invloed uit te oefenen, zal een enkeling zo gefrustreerd raken, zich zó onmachtig voelen, dat hij naar krachtige instrumenten zoekt om z’n zin door te drijven. Signalen als de discriminatie van geloofsgenoten, corruptie, doofpotten en vriendjespolitiek onder mensen met macht, staatsterreur in de vorm van een willekeurige inzet van de zwaardmacht. Signalen als het niet respecteren van grondrechten. Het éénzijdig bepalen dat andere belangen zoals veiligheid, in de zin van behoud van de status quo, belangrijker zijn dan jouw vrijheid en burgerschap.

In een samenleving waarin sommigen meer gelijk zijn dan anderen, waarin mensenrechten niet voor alle mensen gelden, heerst geen recht. In zo’n wereld voelen mensen zich machteloos, en van de machtelozen kan je verwachten dat ze de waarden van democratie en recht niet zullen respecteren.

Prisma

Er zijn mensen die geloven dat ze hun privacy beschermen door geen facebookaccount te hebben. Maar als je wel eens een pinbetaling doet, met het openbaar vervoer of een vliegtuig reist, wel eens iemand belt of over het internet surft, als je lid bent van een vereniging of een bankrekening hebt, als je werknemer bent of een abonnement hebt, dan is er geen facebookaccount nodig om persoonlijke informatie rond te laten slingeren. In al die gevallen heb je geen enkele zeggenschap over wat er met die informatie gebeurt. Je hebt er zelfs volstrekt geen weet van.


Zouden onze eigen overheden, en Europese bedrijven, minder cynisch met ons, hun burgers, omgaan dan de VS? Is het “100% veiligheid” denken hier minder? Hebben wij nog oprechte democraten in alle lagen en posities?

Obama stelt dat er niets illegaals is gebeurd. Des te erger, want dat betekent dat de wet misbruikt is om democratische controle uit te schakelen. Om zonder toezicht door journalisten, zonder publiek debat tussen volksvertegenwoordigers, zonder openbare rechterlijke toetsing, mensen aan te wijzen als verdachten en eventueel ook zo te behandelen. Zonder hen te laten weten waarvan ze beschuldigd worden, zonder ze een kans te geven de informatie te controleren waarop een verdenking is gebaseerd.

We worden misschien niet allemaal gevangen gezet in rendition prisons, of gewoon vermoord door drones. Misschien krijgen we niet eens te maken met een visumweigering of hinderlijk volgen door de politie. Zelfs al wordt er alleen maar gekeken, worden onze gangen gevolgd, wordt in kaart gebracht wanneer we met wie communiceren, beoordeelt er iemand, of een machine, of we wel ongevaarlijke burgers zijn, dan nog worden we in ons burgerschap geschaad.

De EU kan eigenlijk alleen maar geloofwaardig maken dat openbaarheid, grondrechten en democratie in Europa wèl inhoud hebben, door Edward Snowden asiel en bescherming aan te bieden. Teken deze petitie!

Hier een film over privacy, lang maar toch de moeite van het uitkijken waard. En hier een geniaal artikel waarin vijf stellingen over privacy onderuit worden gehaald.Hier en hier over persoonlijke beveiligingsmogelijkheden, die ik eerlijk gezegd zelf niet goed begrijp.

Rik Peeters, The preventive gaze

Peeters stelt dat we van een rechtsstaat (waarin de staat reageert op wetsovertredingen) via de verzorgingsstaat (waarin het noodlot wordt gecompenseerd) naar een preventiestaat zijn ontwikkeld. Dit betekent een fundamentele transformatie van de staat, van het burgerschaps-ideaal en van beleidslogica en de verhouding tussen overheid en burgers. Het betekent ook een nieuwe visie op vrijheid en verantwoordelijkheid: individuele verantwoordelijkheid is niet langer een vorm van ex post (juridische) aansprakelijkheid, maar het is het vermogen van burgers om ex ante de gevolgen van hun keuzes te overdenken.


De mens wordt geacht vrij te zijn als hij zelf nadenkt en verantwoordelijkheid voor zijn keuzes draagt. Vrijheid is in de preventiestaat niet meer tegengesteld aan staatsmacht, maar het is er juist een instrument van. De preventiestaat doet een beroep op individuele autonomie, en introdu-ceert tegelijkertijd gedragsinterventies om ‘vrijwillige gehoorzaamheid’ te ontlokken.
Ook de betekenis van solidariteit verandert: binnen het sjabloon van de verzorgingsstaat werd solidariteit gevraagd van de belastingbetaler met het slachtoffer van een willekeurig en onvermijde¬lijk noodlot; in de preventiestaat wordt juist solidariteit gevraagd van de burger die door vermijdbaar gedrag onnodige aanspraken op collectieve middelen maakt.

De rechtvaardiging voor overheidsinterventies is verschoven van een inbreuk op de wet of een individuele zorgvraag, naar het mitigeren van risico’s.
Het interventierepertoire dat voortvloeit uit het preventiedenken is gericht op het sturen, beïnvloeden, faciliteren en managen van verantwoordelijkheid en solidariteit. De ontwikkeling van dit nieuwe repertoire vindt plaats langs drie organisatieprincipes: nabijheid, coördinatie en tijdigheid.
Nabijheid: preventie wordt georganiseerd in de directe leefomgeving van burgers.
Coördinatie: een pakket maatregelen, en een samenwerkingsverband van organisaties, wordt ingezet om gedrag te beïnvloeden. Wat vanuit disciplinair, rechtsstatelijk of bureaucratisch perspectief logische scheidslijnen zijn, blijken vanuit preventieperspectief juist barrières.
Tijdigheid: preventie is het meest effectief als het zo vroeg mogelijk wordt ingezet. De staat moet zorgen voor anticiperend vermogen, door vroegsignalering. Dat betekent in de praktijk surveillance van de publieke ruimte, screening van de bevolking, monitoring van risicoburgers en nieuwe rolopvattingen van professionals.
Het preventiedenken verandert ook de selectie van objecten van interventie. In criminaliteits-preventie bijvoorbeeld, is niet de delinquent, maar de gehele bevolking het aangrijpingspunt. De grondgedachte is dat in principe iedere burger zowel dader als slachtoffer kan worden.

Peeters geeft aan waardoor de transformatie naar een preventiestaat in gang is gezet. Met de toegenomen welvaart, en de toegenomen kennis over risico’s en gedragsbeinvloeding, gecombineerd met een neergang van sociale instituties en erosie van sociale controle, treedt de staat naar voren als compensatie voor een gebrek aan maatschappelijke zelfregulering en zelfcorrectie. Daarbij volstaat een reactief handelingsrepertoire niet.


Hoewel de preventiestaat mogelijk veel goeds brengt, zijn er ook nadelen en risico’s aan verbonden. Het gaat met name om het risico van willekeur, en de instrumentalisering van burgerschap. Peeters hoopt dat er tegenwicht geboden zal worden door institutionele en maatschappelijke checks and balances en door burgers die risico’s blijven nemen in ondernemerschap, verkeer, sport en ongezonde gewoonten.
Het is de vraag of de verworvenheden van rechtsstaat, verzorgingsstaat en preventiestaat behouden kunnen blijven. Een verzorgingsstaat was nog steeds een rechtsstaat, en mogelijk fungeren de waarden van rechtsstaat en verzorgingsstaat evengoed als basis voor de preventiestaat.

Sharia

Ik kom uit een rotdorp. Katholiek, benepen, lelijk. Op zondag bewoog iedereen zich naar de kerk en daarna gingen de mannen naar het café, de vrouwen en kinderen naar oma. Op het pleintje tegenover de Végé stonden pubers met brommers, intimiderend als gorilla’s. Als je in je eigen, afgesloten tuin, bloot zonnebaadde, klopte iemand aan om z’n beklag te doen. Kinderen mochten niet spelen met kinderen van gescheiden ouders. Alle druk was erop gericht dat je je zou conformeren aan de normen en uiterlijkheden van het dorp.


Ik ben ontsnapt naar een stad, waar ik bij mooi weer in korte broek en mouwloos hemd door de Schilderswijk fiets. Waar ik boodschappen doe bij de Pakistaan en af en toe door oude wijken wandel. Geen gezicht daar: dikke bedoekte vrouwen en in zwarte nepleren jasjes gestoken donkere mannen. Een ander soort lelijk dan in m’n eigen wijk, waar de dikke witte mannen hun bilspleet laten zien en de vrouwen akelige verfspatten in hun bleke schouders hebben laten prikken. Waar tientallen buren hun enorme honden laten kakken tussen je voordeur en je auto, waar jongeren vroeg in de ochtend hard naar elkaar toeteren. Waar kinderen strings en lippestift dragen.

Maar waar je overal, zowel in de Schilderswijk als bij mij in de buurt, met rust gelaten wordt. Waar niemand zich druk maakt om hoe je eruit ziet, om wat je denkt zegt of doet, zolang je maar niet meer hinder veroorzaakt dan ieder ander. Er zal een hoop gegiecheld worden om rare types, en die zijn er genoeg. Geen stress maar pret.

Wie spreekt van een shariadriehoek in de Schilderswijk, zou voor de gein eens een paar jaar in een Limburgs gehucht moeten proberen te leven. De Schilderswijk zal daarna als een bevrijding voelen.

Otto de Kat, Bericht uit Berlijn

Ik lijd aan dyschronologie. Nou ja, lijden is het niet, maar ik ben erg slecht in alles wat met data en periodes en chronologie te maken heeft. Hoe lang is iets geleden, hoeveel dagen heb ik nog, wanneer gebeurde iets? Zo kan ik ook rustig een te lezen boek klaarleggen dat morgen uit moet zijn, omdat we er dan over kletsen. Ondertussen duurt het veel langer dan verwacht om me door een obscure jaren-zestig novelle heen te worstelen. Om toch gezellig mee te kunnen praten over het boekje van De Kat, heb ik het gisteravond gauw even gelezen. Zo snel en achter elkaar een sfeerboek lezen maakt veel uit. Het maakt de kans veel groter om werkelijk in de sfeer gezogen te worden, om het bijna te beleven.

Het is ook een goed verhaal, redelijk geloofwaardig omdat de figuren flink op echte mensen lijken. De neiging van de auteur om allerlei rare, want beeldende, uitdrukkingen te verzinnen (hij sprak met de handrem, moord op afstand) herken ik. Maar het is teveel, het hele boek loopt er van over. Net iets te mooi geschreven, daardoor net iets te ver weg.

Duff, Once were warriors

Heftig! Denk: onderkant van de samenleving, en dan nog eens een aantal etages dieper. Mensen zonder trots, zonder hoop, zonder kennis en zonder cultuur, dat levert alleen maar geweld en drank en ellende op. Eind van het verhaal had ik medelijden met Jake, de gewelddadige en kinderlijk egocentrische vader. Maar alle figuren hebben een onmogelijk zwaar bestaan, meelijwekkend, dus jammer dan maar tja niemand krijgt hier kansen toegeworpen. Ze moeten het echt helemaal zelf maken, tegen de klippen op. Pfff wat hebben wij het goed, gelukkigen die voortdurend kansen en herkansen krijgen.

Joseph Goldstein, One Dharma

Sinds ik kon lezen tot zo ongeveer m’n twintigste, verslond ik alles wat ik kon vinden over Buddhisme, Taoisme en westerse filosofie. Ik herkende de waarheid in die teksten, maar ik wist niet zo goed wat ermee te doen. Bovendien was ik te druk met andere ontdekkingen, andere ervaringen, en om heel eerlijk te zijn ben ik altijd te lui geweest om te mediteren en te gehecht aan m’n individualiteit.

Het lezen van dit boek was een herhaling, maar dertig jaar later zodat het nieuwe vragen oproept. Wat te denken van intens genieten van natuur? Wat doe je met wreedheid, domme vernieling, onrecht, buiten jezelf? En hoe moeilijk is het niet om je zelf los te laten?

Ik moest voortdurend denken aan Stroke of Insight. Vanuit een biologische logica komt Bolter op dezelfde waarneming uit: alles is een fluide, voortdurend veranderende, eenheid en er is geen begrenzing tussen ik en al.

Afnemende afstand

Vijf maanden geen nieuws, geen politiek, geen actie. Het was heerlijk om te leven zonder krant, radio 1 of google reader. Op de één of andere manier ben ik kennelijk verzadigd, heb ik genoeg buiten gespeeld en m’n hele hebben en houwen geleegd van woede en frustratie. Dag in dag uit eenvoudig genieten van de zon en het gevoel van de bodem onder m’n blote voeten heeft me innig gelukkig en tevreden gemaakt. Maar de herfst treedt in, ik bereid m’n thuisreis voor, en dagelijks neem ik steeds grotere porties nieuws tot me. Privacy-afbraak, Bataafs racisme, oorlog, onrecht, lastenverlichtingsmantra, overregulering… m’n verontwaardigde instincten worden weer wakker en ik voel me alsof ik op een duikplank sta, weldra zal ik er weer kopje-onder in duiken en doodmoe worden van het worstelen in de massa foutigheid. Heb ik dan niks geleerd van een half jaar verrukking? Jawel: negeren is slechts een tijdelijke optie. Het is een beetje als je adem inhouden. Niet meedoen is niet echt leven.

Bernard Shaw, Plays unpleasant

Iedere keer als ik Shaw lees ben ik verbaasd over de actualiteit van zijn opvattingen, en over de leesbaarheid van z’n negentiende-eeuwse stukken. Het duurt eindeloos voor ik een boek van hem oppak, ik hou sowieso niet van het lezen van toneel en bovendien gaat er aan elk stuk van hem een paginalang politiek pamflet vooraf. Maar als ik dan eindelijk besluit om te lezen, lees ik meestal in één ruk door. De samenleving is inmiddels flink veranderd en het onrecht is anders verdeeld dan in 1890. Maar de waarheid blijft dat in een onrechtvaardige wereld niemand de mogelijkheid heeft om rechtvaardig te leven. Een schoon geweten is alleen te verzekeren door hypocrisie en onwetendheid. Niemand is beter dan een ander.

Paul Gallico, The hand of Mary Constable

The place was a kind of cathedral of eating except for the Picasso decor instead of stained glass windows. The waiters trod like acolytes. Every woman there was fresh from the hairdresser; every man just emerged from the attentions of the barber’s shop. If such a thing were possible, Hero thought, here one could be suffocated by luxury.

Gallico doet me een beetje aan Koolhaas denken: de pastel kleuren waarmee hij situaties schetst, de aandacht die hij heeft voor psychologie. Heb het boekje in één ruk gelezen (toegegeven, er was weinig anders te doen).

Irresponsible regulation

Ik voelde me een tikje opgelaten tijdens m’n avondje babbelen met Christine Parker, professor in rechtenethiek en responsive regulation. Ik heb haar weinig te bieden, had geen concrete vragen op haar onderzoeksgebied, en kwam met nogal anecdotische eigen ervaringen om m’n tekort aan wetenschappelijke kennis te verbergen. Het was wel prettig om een beetje te kletsen over regulering en ik had de indruk dat zij het ook wel aardig vond.

Toen ik vroeg of Australische beleidsontwikkeling inderdaad zo primitief en contraproductief is als het mij schijnt, herhaalde ze een opmerking die ik al tientallen keren gehoord heb: het is hier een ex-convict cultuur. Het volk staat tegenover de overheid, regering en electoraat zijn elkaars tegenpolen. Een aspect van die cultuur is ook, dat niemand z’n verleden met zich mee hoeft te dragen: je wordt beoordeeld op basis van je huidige gedrag. Maar het is ook een bijzonder anti-intellectuele cultuur, waarin evidence based policy, responsive regulation en procedural justice bijna verdacht zijn. Iedereen verwacht van de staat simpele, duidelijke en harde actie, ook al is die verwachting negatief.

We waren het er snel over eens dat één van de kwalijkste fenomenen het gebruik van boetes is om budgetten te vullen. Niemand gelooft dat boetes bedoeld zijn om gedrag te beinvloeden, dus om beleidsdoelen te bereiken. Daardoor worden de boetes, die hier extreem hoog zijn en nogal random worden uitgedeeld, vrijwel nooit als fair beschouwd. Zodat de legitimiteit van de rechtshandhaving per definitie is ondergraven.

We bespraken de legitimiteit van regulering an sich, ongeacht de manier waarop handhaving plaatsvindt. Regulering is per definitie een vorm van vrijheidsbeperking, en als het niet effectief, zinvol, eerlijk of proportioneel is, gaat de democratische rechtsstaat knellen en wringen. Er wordt hier in Australië, in het land van de onafhankelijke crocodile dundees en stoere bushmen, steen en been geklaagd over de nannystate. Bovendien wordt als een feit aangenomen dat politici en ambtenaren corrupt en incapabel zijn. Inderdaad lijkt de lobby van grote bedrijven veel succesvoller dan enige druk vanuit het electoraat. Maar het is wel de vraag of, en hoeveel en hoe effectief, het electoraat überhaupt druk uitoefent.

Christine onderzoekt op dit moment mogelijkheden om consumenten meer politieke machtsmiddelen te geven, met scharreleieren als casus. Woolmart en Coles adverteren met scharreleieren omdat het publiek daar extra voor betaalt, maar de kippen hebben nauwelijks een beter leven dan batterijkippen en het milieu wordt op geen enkele manier gediend. Christine zoekt naar aangrijpingspunten voor regulering eerder in de productieketen van eieren, zodat consumenten uiteindelijk wel bewust verschil kunnen maken. Ze vermoedt dat het ‘m vooral zit in het oligopolie van Woollies en Coles, waardoor kleine boeren en kleine handelaars machteloos staan. Politieke economie dus, naast rechten.

Mijn individuele anecdotische ervaringen bieden hetzelfde beeld: goedwillende Aussies willen niet bij Woollies of Coles winkelen, maar meestal is er geen alternatieve keus. De dorpen hebben IGA, ook een grote keten, en de steden hebben organic markets waar alles vier keer zo duur is.

Jonathan Powell, The new Machiavelli; How to wield power in the modern world

Een heerlijk boek voor een politicoloog. Powell geeft een fantastische inkijk in de Blairregering en hij gebruikt Machiavelli op een interessante manier. Vermoedelijk zijn Britten daar gewoon goed in, het vertalen van Shakespeare of andere oude meesters naar hedendaagse relaties. Zoals ze ook bijzonder goed zijn in debatteren, wat Powell verklaart uit hun parlementaire systeem. Ik vond Machiavelli nogal ver-van-m’n-bed maar Powell laat zien dat het wel degelijk bijzonder relevant is. Het belangrijkste literaire minpuntje in het boek is echter ook Machiavelliaans: Powell begint zeker honderd zinnen met ‘A prudent leader would…’ en dat irriteert enorm. Wat ook niet jofel is, is de extreme karikatuur die hij van Gordon Brown schetst. In het begin is het heerlijk gniffelen om de wraakzuchtige roddel, maar op een gegeven moment geloof ik het gewoon niet meer. Als Brown werkelijk zo’n ontzettende hork was, was Blair wel een overdreven onderdanige slappe zak dat hij hem zo totaal niet aankon. De andere kant van de medaille is net iets minder irritant: Powell is een grote fan van Blair en steekt dat niet onder stoelen of banken, maar gelukkig wordt het nog net geen hagiografie.

Interessant vind ik de kleine verschillen tussen het VK en Nederland. Ik kan ons gebrek aan schandalen niet goed verklaren, maar het is wel bijzonder aangenaam om niet voortdurend geteisterd te worden door hysterische seks- of zelfverrijkingsschandalen. Is onze pers zoveel beter? Is onze cultuur zoveel toleranter? Of heeft het iets te maken met het andere verschil: het veel dualistischer parlementaire systeem? Uit het boek krijg ik de indruk dat Britse bewindslieden er vooral last van hebben dat ze lid van het parlement zijn, en het maakt de formatie van een regering een sociaal drama. Het Britse systeem leidt tot cliëntelisme en spoils verdeling, het Nederlandse tot technocratie. Na de beschrijving van Powell kies ik enthousiast voor ons soort platte, stabiele, coalitieregeringen.