kleine mensen

Toevallig las ik Kleine man, wat nu? van Fallada en Stoner na elkaar. Een beetje veel van het goede, of eigenlijk juist een beetje weinig, van het sneue. De hoofdpersonen zijn te goedhartig, onbetekenend, en te passief voor tragedie. Het is allemaal vooral jammer. Jammer dat ze bestaan, dat hun bestaan zo treurig is. Dat ze zo hun best doen maar geen schijn van kans hebben. Gek genoeg zit ‘m dat dan toch ook weer in henzelf, en niet alleen in de grote boze buitenwereld.
Gisteravond La grande Bellezza, met een al even kleine man. Ook al heeft hij zich z'n hele leven groot proberen te maken, hij eindigt toch met lege handen.

Luisterend naar Otterspeer, de biograaf van één van m’n favoriete schrijvers W.F. Hermans, moet ik denken aan de vliegen die ik doodmep. Ik sla ze tot moes, en soms gaat er dan nog eentje driftig rondzoemen en proberen te lopen of te vliegen. Ik kijk met verbazing naar die futiele pogingen om een piepklein en volledig onbetekenend leven nog een beetje te rekken. Wat is nou een vlieg? Een vies en irritant beest, hooguit goed om als voer te dienen.

Otterspeer legt uit dat Hermans z’n wanhoop in agressie omzette. Hermans’ wanhoop, en die van Jep, Stoner, de kleine man, heeft te maken met die futiliteit waarmee een vlieg rondjes zoemt. Met de ‘alles is ijdel’ uitspraak van Prediker. Met de kleine man in het oneindig universum in de oneindige tijd, uit talloos veel miljoenen.

Bij het volgende item op de radio voel ik weer de duizend jaar eenzaamheid, wanhoop, agressie die voortkomt uit de onmogelijkheid maar meer nog de futiliteit, om werkelijk jouw blik op de wereld met een ander te delen. Een niet te harden historicus vergoelijkt de racistische grapjes van Gordon. Terwijl Gordon zijn onmetelijke domheid etaleert door niet zichzelf te relativeren maar een ander te vernederen, valt half Nederland over slachtoffers van racisme heen. Hoe durven ze zich gekwetst te voelen? Dat toont maar weer eens aan hoe minderwaardig ze zijn.

Zoveel achterlijkheid, zo’n ondoordringbare zelfvoldaanheid, daar word je wanhopig van. En je probeert, agressief schrijvend, als een tumor in de hersens van het publiek te wroeten. Niet om je te uiten, maar om je blik, je waarheid, te delen. Domheid kàn toch niet de norm zijn?