woensdag 27 juni 2012

Interpretatie

Als ik een schoppende agent zie, zie ik heftig geweld en misbruik van positie. Kennelijk zien anderen iets volstrekt verschillends: zij zien professioneel optreden, actieve ordebewaking, of een collega in een conflict.
Het is voor mij bijna niet te bevatten hoe iemand iets anders kan zien dan wat ik zie. Ik heb het filmpje inmiddels een keer of vier gezien en niet één keer is het me gelukt de geschopte man als gevaarlijke agressieveling te zien.

Zelden werd zo duidelijk hoe belangrijk context is. Op alleen data, beelden in dit geval, kan niemand afgaan. In het ‘zien’ zit evaluatie, oordelen. Wat ik zie, wat een ander ziet, hangt samen met wat ik er van vind. Niet alleen vind ik er iets van nádat ik het heb gezien, het gaat er ook aan vooraf.

Om je positie te bepalen ga je zelf de context invullen. Dat doe je met alle informatie die tot je beschikking staat: dat wat de getuige zegt, of ie volgens jou eerlijk is, wat de burgemeester zegt, hoe vaak je gelooft wat die burgemeester zegt, in welk lastig parket de burgemeester volgens jou zit. Ook de betrouwbaarheid van de getuige moet je weer afleiden uit de weinige informatie die je hebt: kijkt hij eerlijk uit z’n ogen, ziet ie eruit of ie de politie een hak wil zetten, herhaalt hij hetzelfde verhaal op dezelfde manier?
Het zijn nauwelijks bewuste technieken om te bepalen wat je ziet. Dezelfde psychologische mechanismen werken bij beveiligers, rechercheurs, grenswachten. Ze vullen zelf de context in rond gegevens die ze wèl ‘objectief’ tot hun beschikking hebben. Een paspoort, beelden, een formulier, een computer waar een rood lampje op knippert.

Die computers hebben al helemaal geen context, en geen psychologische mechanismen om alsnog een context te construeren. Een computer moet het doen met de mechanismen, in de vorm van algoritmen, die mensen erin hebben gestopt. Als iemand met een zonnebril op het donkere station loopt, is ie tien tegen één iets slechts van plan. Wanneer iemand net terug is van een reis naar Pakistan en ook nog eens googlet naar chemicaliën, heeft met 98% zekerheid kwaad in de zin.

De psychologische mechanismen en de computeralgoritmen zijn niet slecht. Ze werken vaak uitstekend. Maar ze zijn niet onfeilbaar. We kijken naar hetzelfde filmpje en ik zie een gewelddadige agent terwijl jij een onbetekenend staaltje handhaving ziet. Elk beeld moet worden geinterpreteerd. Mensen hebben daar veel rijkere kaders voor dan computers.

zaterdag 23 juni 2012

De politie

In het amerikaans heet de politie 'the law'. In Nederland 'het gezag'. Het is allebei niet waar.

Straffen

De strafrechtimpuls volgt logisch op het toenemende gevoel van onmacht om de wereld in een paradijs te veranderen. Het begint met het verbieden van alles wat onwenselijk is. Bij wet wordt verordonneerd dat vette hap niet meer mag worden aangeboden, dat ongelukken voortaan verboden zijn, dat verdriet en ellende worden uitgebannen.
Na het verbieden komt het toezicht. De overheid moet ervoor zorgen dat mensen zich aan de wet houden, die immers ongeluk verbiedt. Na de ontploffing, als blijkt dat de bedrijven zich weer eens niet aan de pech-weg-regels hebben gehouden, constateren we dat het toezicht heeft gefaald. De regels zijn niet voldoende gehandhaafd.
Dus gooien we er strafrecht tegenaan. Iedereen die niet doet wat we willen in de gevangenis. Of toch op z’n minst een hoge boete. Wie niet horen wil moet maar voelen, dat zal ze wel leren, boontje komt om z’n loontje etcetera. We leven nog steeds niet in het paradijs, terwijl de wet toch duidelijk voorschrijft dat er niks vervelends mag gebeuren, ergo iemand heeft de wet overtreden.

In Australië zie ik een strafrechtcultuur die wat voorloopt op de onze. Daar hangt een meisje tien jaar gevangenis boven het hoofd omdat haar vriendin is verongelukt. Wordt Cameron bijna gearresteerd nadat hij Katharina’s leven heeft gered, omdat hij de senior piloot ter plaatse was.
Maar ook hier, op het beschaafde halfrond, hoor ik vrijwel dagelijks pleidooien voor criminalisering. Hondepoep op de stoep? Strafrecht. Hoge bonussen? Strafrecht. Te weinig sporten? Geef ze een boete. Verkeerde keuzes maken? Uitsluiten, beboeten, straffen.

Daar komt dan nog eens bovenop dat er driftig gestraft wordt zonder strafrecht. Dwangmaatregelen in het bestuursrecht, hoge eigen risico’s, verplichte bijdrages en registratie in allerlei uitsluitingsregisters, gebiedsverboden, toegangsweigeringen, houdverbod voor huisdieren. Het houdt niet op.

Wie bezwaar maakt tegen al dat verbieden en straffen, vindt kennelijk de ellende die verboden wordt niet erg. Nadenken over slimmere manieren om schade te voorkómen, leed te verzachten of te accepteren dat er ongelukken gebeuren, is een vorm van landverraad. Lees de verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen: de hemel moet nu eindelijk maar eens op aarde dalen en wie zich niet naar onze wensen wil voegen, zetten we zo lang mogelijk achter de tralies. Alleen bij de SGP gaat het anders: die executeren je gewoon.

woensdag 20 juni 2012

tegeltjes

Sinds kort wordt mijn facebook overspoeld met tegeltjeswijsheden op mooi gekleurde achtergrondjes. Dagelijks tien diepzinnige of grappige spreuken die als een besmettelijke ziekte worden doorgegeven. In de meest recente tegel wordt getuigd van de heilzame werking van billekoek. Veertigers en vijftigers klikken enthousiast op de deelknop om de wereld te laten weten hoezeer zij hun vader respecteren omdat die hen zulke fijne aframmelingen gaf.
Het kan net zo min kwaad als de eerdere modes van filmpjes waarin iemand met waanzinnige behendigheid over daken sprong of ballen in een netje tikte, van poezelige diertjes die in mierzoete poses elkaar onbaatzuchtige liefde leken te betuigen, van boze artikelen over de achterlijkheid van Amerikaanse politici. Toch ergert het wel: is er nou werkelijk niks beters te verzinnen dan elkaar met die tegeltjes te bestoken?

In de krant lees ik over jongeren die zich massaal tot therapeuten wenden om het leven uitgelegd te krijgen. Nog voor hun twintigste hebben ze een burnout, omdat ze pas na hun achttiende een eerste tegenslag te verwerken kregen. Nooit heeft het hen aan iets ontbroken, verantwoord speeldgoed, kansen, bewondering en stimulans, erkenning van hun talenten en behoeften, interessante vakanties en educatief theater.
Bij hun eerste liefdesverdriet zouden die filosofische tegeltjes misschien nog kunnen helpen, maar er is toch wel een professional nodig om de gedachten van dalai lama of zenmeester te duiden.

Ik was een modern kind. Mij ontbrak het ook aan niets, en het lukte mij ook niet om op m’n eentje een paar dramaatjes te verwerken. Maar wat me vooral bijstaat is m’n bevreemding, toen een leeftijdgenoot verzuchtte dat ze wou dat ook zij wat ellende had meegemaakt, dan was ze tenminste ‘interessant’.
Met terugwerkende kracht begrijp ik ineens het inzicht dat zij had. Lijkt me wel iets voor op facebook…

maandag 18 juni 2012

Shariaraad

Onze rechtsstaat is gebaseerd op godsdienstvrijheid en scheiding van kerk en staat. Sinds de tachtigjarige oorlog mag men hier geloven wat men wil en leven naar de tien, twintig of honderd geboden die men als richtsnoer voor het leven kiest. Zaken die de hele samenleving aangaan, worden door democratisch tot stand gekomen wetten geregeld en door een neutrale rechterlijke macht gehandhaafd. Voor privékwesties zijn er kerkelijke rechtbanken, voorziet de synagoge in geheel eigen procedures, interpreteren imams de sharia.
Dat religieuze ‘recht’ werkt natuurlijk alleen voor diegenen die zich er aan onderwerpen. Bovendien gaat publiekrecht erboven, en het is de wereldlijke rechter of de democratisch gekozen volksvertegenwoordiging die bepaalt in welke gevallen er frictie is tussen religieus en publiekrecht.
Niet echt iets om je vreselijk druk over te maken dus. We hebben het sinds 1648 steeds beter geregeld, zodat we inmiddels vrij aardig hebben uitgekristalliseerd wat privé is en wat de hele samenleving aangaat.

Als mensen de sharia als richtsnoer gebruiken voor hun privéleven, is dat hun zaak. Als groepen moslims een complete shariaraad willen installeren, en die raad de autoriteit toekennen om uitspraken te doen over privégeschillen en morele vragen, dan is dat hun zaak. Zulke uitspraken hebben geen juridische rechtsgeldigheid. Pas als gedrag van mensen in strijd komt met de Nederlandse wet, is er iets aan de hand waar de Nederlandse overheid zich druk over moet maken. Als mensen zich voor hun onrechtmatige gedrag beroepen op de sharia, of op uitspraken van een shariaraad, dan zal geen Nederlandse rechter daar veel waarde aan hechten.

Dat heeft allemaal niks met politieke correctheid te maken. Het is gewoon het toepassen van de beginselen van onze democratische rechtsstaat op de zoveelste levensovertuiging. Islam, deze keer. Hervormden, katholieken, gereformeerden, joden, en zelfs scientologists zijn hen voorgegaan.

zondag 17 juni 2012

Koolhaas, Een pak slaag

Nou weet ik weer waarom ik twintig jaar geleden zo’n fan was. Koolhaas schrijft fantastisch, ook al begrijp ik nooit helemaal wat er in zijn verhalen gebeurt. Met liefde en spot, ingetogen en scherp tegelijk, dat is uniek. Volgens mij één van de grootste Nederlandse schrijvers, hoe bescheiden ook.

zaterdag 16 juni 2012

Cullen Murphy, God’s jury

The inquisition and the making of the modern world
Een groot deel van het boek heb ik met een diepe frons zitten lezen. Het is eigenlijk te gruwelijk om onder ogen te zien, om niet alleen te lezen wat mensen andere mensen hebben aangedaan aan verschrikkelijks, maar ook te beseffen dat dat nooit opgehouden is. Dat we in een tijd leven waarin inquisitie nog net zo rücksichtlos en wreed en onrechtvaardig en vernietigend gebeurt als vijf, zes eeuwen geleden. Alleen effectiever, dankzij gesmeerde bureaucratieën en de zegeningen van ict.
Murphy schetst om te beginnen een historisch beeld van het ontstaan en opereren van de Inquisitie. Hij laat zien hoe het in 1231 begon met de benoeming van inquisiteurs van ketterij. Hoe de Inquisitie al gauw een bureaucratisch apparaat werd, de eerste bureaucratie in Europa. Hoe er handboeken en procedures waren over de aanpak van opsporing, bekentenissen, uitlevering aan wereldlijke autoriteiten die konden straffen. Hoe alles minutieus werd geregistreerd en gearchiveerd, gigantische papieren databases van profielen van verdachten, verslagen van verhoren, processen en beraadslagingen. Hoe effectieve marteltechnieken werden ontwikkeld die tot de dag van vandaag populair zijn om extremisten tot bekentenissen en andere gedachten te brengen: waterboarding, branden, slaaponthouding, botten breken. Hoe de katholieke kerk er dankzij de inquisitie behoorlijk in slaagde om geloof en denken van mensen te bepalen. Murphy noemt het de intellectuele variant van habitatvernietiging. Hij kenmerkt de inquisitie als een verzameling disciplinaire procedures, gericht op specifieke groepen, gecodificeerd in de wet, systematisch georganiseerd, gehandhaafd door middel toezicht. Krachtige repressie, over langere duur, gelegitimeerd door de Waarheid en gesteund door institutionele macht. De sleutel is identiteit: wie is iemand werkelijk?
Niet alleen het instituut van de katholieke inquisitie bestaat nog steeds. The past is not dead. In fact, it’s not even past.
De logica van een bureaucratisch apparaat, dat informatie over de onderdanen verzamelt, registreert, analyseert en gebruikt om tegengestelde ideeën op te sporen bestaat nog steeds. De logica dat ‘gewone’ misdadigers misschien wel rechten hebben, maar ‘systeemvijanden’ niet, bestaat nog steeds. Er zijn geheime arrestaties, verdachten worden naar Guantanomo Bay of andere twijfelachtige plaatsen vervoerd (rendition) en daar gemarteld (enhanced interrogation); mensen krijgen geen proces, er wordt hen niet verteld waar ze van worden verdacht, ze krijgen geen kans op verdediging en hun gevangenschap wordt sowieso geheim gehouden zodat familie, advocaten of journalisten hen niet van buitenaf kunnen verdedigen.
Murphy probeert duidelijk te maken hoe zoiets mogelijk is, hoe inquisiteurs en gewone burgers dit kunnen laten gebeuren en kunnen blijven geloven dat ze een rechtvaardige samenleving vormen. Censuur, eufemistisch taalgebruik, verkettering van de mensen die onder de aandacht van de inquisitie zijn gekomen. Eénmaal verdacht is iedereen er snel van overtuigd dat het een terrorist van de ergste soort betreft. Ontkennen is zinloos, dat levert alleen maar extra bewijs op van iemands gewetenloosheid. Sterker nog, een mythische vijand wordt benoemd, wordt daarmee realiteit, en vervolgens hoef je alleen nog maar vast te stellen welke bestaande mensen die vijand zijn.
Murphy’s stelling is dat inquisitie nou juist onontkoombaar verbonden is met moderniteit. Kennis is macht, bureaucratische logica, het doordringen tot in de geest van mensen en vooral het canoniseren van bepaalde overtuigingen. Niet alleen wordt vastgelegd welke gedachten geoorloofd zijn, ook overtuigende aanwijzingen van ketterij zijn in lange lijsten / algoritmen waarmee databases doorzocht worden, vastgelegd: varkensvlees weigeren, fundamentalistische kennissen hebben, verboden literatuur in bezit hebben, verdachte kleding dragen. Het verschil tussen moderne in middeleeuwse inquisitie is de technologie: veel meer mensen kunnen veel efficiënter in de gaten gehouden worden, verdenkingen kunnen volautomatisch worden geconstrueerd, verdachten kunnen snel worden opgespoord en niets, over niemand, hoeft ooit nog vergeten te worden.
“In our world, justice and punishment are still mainly post-crime – mainly, but not entirely. There are times when people can be legally restrained because of fears that they represent a danger to themselves or others. There are times when people can be targeted simply because they belong to a class of persons perceived as threatening. And there are times when people can be subjected to extreme forms of interrogation, including what amounts to torture, because, it is argued, some greater harm will be prevented.”

vrijdag 15 juni 2012

Die pet past ons allemaal

In Groningen lopen we met een agent door het uitgaanscentrum. Hij draagt nog een platte pet, maar zou het liefst een stoerdere outfit hebben. Cap, bomberjack, doen ze in het buitenland ook zegt ie. Die pet valt van je hoofd als je in actie komt. Ik heb m’n aarzelingen, maar dat zal m’n linkse inborst zijn. Meer moeite heb ik met z’n regenjekkie, waar naast het politielogo ook duidelijk voor en achterop Adidas staat. Terwijl het hele land hysterisch over de toeren raakt van het minste of geringste religieuze symbooltje, slaat niemand acht op de privatisering van de openbare ordehandhaving. Fraude- en corruptiebestrijders die afhankelijk zijn van een sportkledingmerk. Nadat ons verzekerd is dat er ontzettend zorgvuldig met privacy wordt omgegaan, lopen we allemaal de – private – toezichtkamer in, waar op een aantal grote schermen haarscherp de beelden van de vijftien camera’s in de stad te zien zijn. Voor de lol demonstreert de –particuliere - operator hoe simpel het is om oude beelden even terug te halen. In enkele seconden zijn we getuige van een knokpartij die een aantal dagen geleden plaatsvond. Handig dat die beelden bewaard zijn. Het zal wel lekker goedkoop zijn denk ik. En heel slagvaardig.

woensdag 13 juni 2012

Elles

Voor Juliette Binoche lijkt acteren slechts een onderdeel van iets totalers. Wat een fantastische actrice en wat een interessant mens! En wat een goeie film. Andere woorden dan ‘goed’ zijn niet van toepassing, geven een verkeerde indruk. ‘Spannend’, ‘grappig’, ‘diepzinnig’, ‘indrukwekkend’. ‘Herkenbaar’. Allemaal waar, maar ook waar is ‘lelijk’, ‘triest’, ‘ongemakkelijk’. Niet zozeer een verhaal als wel een ervaring, maar ook dat is niet exact. Seks, en dan met je neus er bovenop. Voor het eerst werkelijk ‘functioneel’, het is waar de film over gáát. En het gaat over vrouwen. Nooit eerder heb ik een film gezien waarin mannen zó bijzaak zijn, zo erg dat je het ook makkelijk vergeet. In die zin is het een door en door feministische film, ook al vind ik dat niet de kern. De kern gaat wat mij betreft over de misplaatste zelfvoldaanheid van de hoofdpersoon. Ze is nogal tevreden met zichzelf en met haar leven maar die tevredenheid blijkt vooral voort te komen uit het negeren van allerlei gemis. Daardoor kan ze er niet op vertrouwen dat ze niet alles zal verliezen: haar man, haar eigenwaarde, haar fijne leven.
De hoer-studenten zijn niet beter af, maar beslist niet slechter. En die voelen zich in ieder geval niet zo vreselijk superieur, terwijl ze veel eerlijker zijn, zichzelf veel beter kennen. Ze verleiden de hoofdpersoon met hun ontwapenende zelfinzicht. De vrouw geeft zich uiteindelijk volledig over, op precies dezelfde manier als de mannen dat doen. Ze houdt geen afstand meer, integendeel ze wil met hen versmelten, zijn zoals zij.
Uiteindelijk zal ze het zelf moeten doen, zal ze moeten roeien met haar eigen riemen. Ze kan de vitaliteit van de meisjes niet overnemen, zich niet door hen laten besmetten. Om haar balans te vinden zal ze contact moeten maken met haar man, haar puberzoon en haar gameverslaafde zoontje.
We hebben nog lang zitten napraten. Dit is echt een volwassen-vriendinnen-film, waar je moeiteloos inzichten over je eigen leven uit plukt. Over de verschillende mogelijkheden met mannen: een levenslange relatie, geen man, veel mannen tegelijk. Elke mogelijkheid heeft voor- en nadelen, en je kan niet kiezen. De vertrouwdheid en knusheid van een lange relatie kost vaak het begeerd worden. De vrijheid van een single bestaan kost vaak de geborgenheid van een relatie. Enzovoort. Je moet het er maar mee doen, met dat wat – niet geheel toevallig – op je weg komt.

maandag 4 juni 2012

Democratische rechtsstaat

Sommigen zijn meer gelijk dan anderen... mensenrechten gelden niet voor iedereen. Maar om onze handen in onschuld te wassen, ontvoeren we gewoon burgers en leveren ze uit aan schurkenstaten, waar ze gemarteld worden om 'informatie' of schuldbekentenissen uit ze te persen. Het idee dat een eerlijk proces en respect voor hun (lichamelijke) integriteit beter werken om waarheid te krijgen, komt bij de bewakers van nationale veiligheid niet op.

Artikel overgenomen uit Fringe:
AccessInfo Europe / by Lydia Medland A global repository of information on rendition and secret detention was launched yesterday (21 May) with a collection of records concerning over 1100 victims and 6500 rendition flights. Extensive data on rendition flights collected by Access Info Europe forms a substantial part of the information being launched by The Rendition Project. The project, led by UK academics and human rights organization Reprieve, is the largest of its kind and collates all information about rendition currently in the public domain. All of the flight data released using access to information laws across Europe and North America has been made available on the website in original formats, including information released to Access Info from nine countries in the last six months. "By bringing all the data into one place, The Rendition Project is uncovering the sheer extent of the global network of secret prisons and torture which grew up after September 2001, and the direct and indirect involvement in this by many countries across the world,” stated Dr Sam Raphael, from Kingston University, UK. During the next months the teams at Kingston University and Kent University will publish the data in a consolidated data base in an open format, and will be adding further analysis thus enabling researchers and lawyers to link precise flight records and other evidence with the cases of individual victims and countries. “This investigation includes a crucial information obtained using access to information laws, released to Access Info Europe and other leading human rights organizations. It clearly demonstrates the importance of a strong and functioning right to information for the protection of other human rights,” commented Lydia Medland, Research and Campaigns Coordinator at Access Info Europe. The launch of this global repository follows the investigative report, Rendition on Record, by Access Info Europe and Reprieve released in December 2011. Since the release of the report, Access Info Europe has received additional flight data from Iceland and Portugal. In both cases the information was released months late and in the case of Portugal it was necessary to turn to the national appeals body before information was finally released. Access Info Europe and Reprieve are continuing to pursue requests and appeals in a number of countries. For more information on Access Info's civil liberties work, please see our website.