De meeste Nederlanders hebben vrij veel vertrouwen. Geen wonder, want we leven in een bijzonder prettig land waar relatief weinig criminaliteit, corruptie en uitbuiting is. Maar het wantrouwen groeit wel, tegen alles en iedereen met macht of gezag.
Weinig vertrouwen is doorgaans een impliciet geloof dat er een verborgen agenda is, dat er andere belangen worden behartigd dan die waarvoor een autoriteit staat. Van het drukken van kosten en het extra verkopen van je producten, tot het plegen van landverraad. Gelukkig hebben we toezichthouders die namens ons toetsen of instanties wel eerlijk zijn.
Wat ik nou gek vind is dat steeds meer wantrouwen zich tegen de overheid richt. In een heel aardig functionerende democratie! De overheid is bij uitstek de instantie die door of namens ons allemaal wordt gecontroleerd. Bovendien wordt de overheid niet alleen door democratisch gekozen volksvertegenwoordigers gecontroleerd maar ook door het recht, door de journalistiek, door actiegroepen en ngo’s, door de wetenschap en de ene publieke instantie controleert ook nog eens de andere.
Logisch dat we onafhankelijke journalisten en onafhankelijke wetenschappers willen. We willen niet dat dergelijke ‘truth sayers’ particuliere belangen behartigen zonder dat wij daar erg in hebben. Neutraliteit en daarmee objectiviteit kan gecompromitteerd raken als professionals afhankelijk zijn van een bedrijf of een belangengroep.
Maar ‘onafhankelijke’ publieke organen, dat is raar. Dan wil je dus overheidsorganisaties onttrekken aan democratische controle, kennelijk omdat je weinig vertrouwen hebt in het functioneren van die democratie.
Als nou publieke organisaties zelf ook nog eens een groot nummer maken van hun ‘onafhankelijkheid’ jegens ‘de overheid’ of jegens een minister of ministerie, bevestigen ze in feite dat die overheid niet te vertrouwen is. Dat de overheid een verborgen agenda heeft die niet overeenstemt met de democratische agenda die op basis van verkiezingen tot stand is gekomen.
Hoe harder publieke instanties zoals toezichthouders zich afzetten tegen de rest van de overheid, hoe meer zij het publiek vertrouwen ondermijnen.
