Het kan niemand ontgaan zijn dat privacy een hot topic is
geworden door het toegenomen dataverkeer, de ontwikkelingen van informatie- en
communicatietechnologie en de ongekende mogelijkheden die dat biedt.
Mogelijkheden voor consumenten, voor bedrijven, maar ook voor criminelen,
vijandelijke staten en machtige overheden.
Er worden emotionele discussies over privacy gevoerd,
terwijl tegelijkertijd de overgrote meerderheid van burgers, ambtenaren en
politici er volstrekt geen boodschap aan lijken te hebben. Die schijnbaar
onverschilligen vragen zich af waar al die activisten zich zo druk over maken.
Er zijn tenminste drie terreinen waarop alle discussianten
zodanig langs elkaar heen praten, dat een zinvol debat onmogelijk is. Mensen
hebben heel verschillende ideeën over wat privacy is, over redenen waarom
ze privacy op prijs stellen, en ze worden geplaagd door verschillende angsten
over wat er gebeurt als privacy niet langer wordt gerespecteerd.
Definitie
Voor de één is privacy eenvoudig synoniem met anonimiteit en
onbekendheid. Voor anderen is het een grondrecht waarmee zij hun
hoogspersoonlijke, intieme domein kunnen afschermen. Voor beroemdheden is het
het recht om met rust gelaten te worden of om buiten de openbaarheid te kunnen
blijven. Voor allerlei functionarissen is privacy een voorschrift over hun
omgang met gegevens. Privacy wordt gelijkgesteld met dataprotectie, woningrecht
of lichamelijke onaantastbaarheid. Het wordt gezien als voorwaarde voor
democratie, vrijheid, de uitoefening van allerlei mensenrechten, machtsbalans,
diversiteit.
Met andere woorden, privacy wordt opgevat als een juridisch
begrip, een sociaal fenomeen, een politiek frame of een praktische beschrijving
van een toestand die niet langer bestaat.
Waarde
Met de manier waarop privacy wordt gezien hangt de waarde
samen die er aan wordt toegekend. Wie het ziet als een grondrecht, een
mogelijkheid voor een individu tot het behoud van een persoonlijk domein waarin
hij of zij vrij is om te doen en te denken wat hij wil, zal privacy koppelen met
menselijke waardigheid. Mensen die bij privacy vooral aan dataprotectie denken,
kunnen het zien als een economisch goed waarbij het gaat om het eigendom van
gegevens. Privacy heeft dan een waarde die in geld is uit te drukken.
Privacy als voorwaarde voor democratie en diversiteit heeft
waarde als het cement van de democratische rechtsstaat. Het is dan een
systeemaspect, onmisbaar voor het bouwwerk waarin vrijheid en veiligheid in
balans zijn gebracht.
Risico’s
Er kleven verschillende risico’s aan het opgeven van
privacy:
- Een 1984-achtige surveillancewereld
- Discriminatie in een totalitaire samenleving
- Gedragsbeïnvloeding a la Brave new world
- Chilling effect en sociale uitsluiting door reputatieschade
Surveillance: van iedereen kan heel veel worden
gevolgd: hun identiteit, uiterlijk, woonadres, werkgever, functie, familie,
vrienden en met wie ze contact hebben en hoe vaak, hun lokatie: waar ze op enig
moment zijn of waren, en hun reisgedrag en vervoermiddel, hun lichamelijke en
medische gesteldheid, hun interesses, eigendommen, kennis, overtuigingen,
opleidingsniveau, inkomen, vermogen en uitgaven, seksuele geaardheid, hun
eetgewoonten kunnen door anderen worden geobserveerd en in toenemende mate
gebeurt dat ook. Bedrijven volgen mensen met cookies, data-analyse en
lokatiegegevens en overheidsinstanties monitoren allerlei gedrag van burgers om
criminaliteit te detecteren, criminelen op te sporen en terreur en onwenselijk
gedrag te voorkomen.
Burgers weten wel dàt ze geobserveerd worden, maar niet
wanneer, door wie of waarom. Dat kan nogal disciplinerende effecten hebben, per
definitie een vorm van vrijheidsbeperking.
Discriminatie: er wordt onderscheid tussen mensen
gemaakt om hen gericht met reclame te confronteren, of gericht
beleidsmaatregelen toe te passen. Zulke selectieve acties houden in zichzelf
geen ongeoorloofde discriminatie in, maar grenzen vervagen wel als bepaalde
categorieën mensen systematisch uitgesloten worden van aantrekkelijke
aanbiedingen, of systematisch voorwerp van toezicht of controle door de politie
zijn, als er verplichtingen opgelegd worden aan specifieke groepen of als zij
van algemene rechten worden uitgesloten. Dat kan zich voordoen als er allerlei
persoonsgegevens worden verwerkt tot (risico)profielen, en als publieke
instanties acteren op basis van zulke profielen.
Uiteindelijk ontstaat er een totalitaire samenleving, waarin
alleen diegenen die voldoen aan het beeld van de brave gemiddelde burger, de
‘gewone man’, aanspraak maken op volwaardig burgerschap. Door een gebrek aan
privacy is het eenvoudig om personen te identificeren die niet in het plaatje
van ‘de burger’ past.
Gedragsbeïnvloeding: door informatie over (kijk-,
koop- en reis-)gedrag te verzamelen en er gedragswetenschappelijke kennis aan
te koppelen, kunnen mensen slim beïnvloed worden zonder dat zij zich bewust
zijn van die beïnvloeding. Hoe slimmer zulke nudging, hoe groter de kans dat
klanten iets kopen en hoe doelmatiger overheidsbeleid kan worden uitgevoerd.
Dat is heel wenselijk, maar het roept wel de ethische vraag op in hoeverre
mensen nog vrije, autonome burgers zijn als ze in grote mate door bedrijven of
overheden worden gestuurd.
Reputatie: van oudsher gebruikten mensen hun privacy
om hun reputatie te beschermen. Dat kan betrekking hebben op onschuldige gêne:
je trekt het gordijntje van een paskamer dicht zodat niemand je in je ondergoed
ziet. Maar het kan er ook om gaan dat laster, insinuatie en beschuldiging geen
houvast krijgen in feitelijke informatie over iemand. Kennis over een persoon
kan uit z’n verband worden gerukt en vervolgens worden gebruikt om een negatief
beeld op te roepen. Dat kan zelfs onopzettelijk gebeuren, eenvoudig doordat het
publiek wel informatie over een persoon krijgt, maar niet op de hoogte is van
de context.
Een beschadigde reputatie maakt het lastig om ongedwongen
sociale of economische relaties aan te gaan, aangezien er voor relaties een
zekere mate van vertrouwen nodig is. Als mensen weten dat hun privacy
geschonden kan worden, heeft dat een ‘chilling effect’ in de zin dat ze zich voor
de zekerheid maar conformeren aan sociale normen, om mogelijke reputatieschade
te voorkómen. De dwang die uitgaat van dat risico verkleint de persoonlijke
vrijheid.
Inmiddels ook opgepikt bij geenstijl:
http://www.geenstijl.nl/mt/
Inmiddels ook opgepikt bij geenstijl:
http://www.geenstijl.nl/mt/
Geen opmerkingen:
Een reactie posten