Veiligheid en recht

Uit enquêtes blijkt jaar in jaar uit dat Nederlandse burgers zich niet veilig voelen. Uit politiecijfers blijkt jaar in jaar uit dat de criminaliteit afneemt. Dus wordt er geconcludeerd dat er een groot verschil is tussen “reële veiligheid” en “gepercipiëerde veiligheid”. En dat de overheid die gepercipiëerde veiligheid serieus moet nemen, en dus zwaar de nadruk op communicatie moet leggen.
Er zit een veelvoud aan fouten in die conclusie. Zelfs als je de cijfers over criminaliteit serieus zou nemen (het gaat ook niet alleen om geregistreerde aangiftes, maar ook om slachtofferenquêtes, cijfers van verzekeraars en dergelijke), en zelfs als je het waardeert dat de opvattingen van burgers van belang worden geacht.

De grootste fout is de gelijktrekking van onveiligheid met criminaliteit, en met overlast omdat dat een onveilig gevoel geeft. Veiligheid heeft veel meer te maken met zekerheid, voorspelbaarheid, met vertrouwen. Kortom, met rechtvaardigheid. Mensen die geloven dat er recht heerst, dat zij zelf rechtvaardig behandeld zullen worden en anderen ook: dat niemand zomaar ongestraft de wet kan overtreden, en dat mensen die geen wet overtreden het recht aan hun zijde vinden.
Slachtoffer worden, van een ongeluk, een misdrijf of van een natuurramp, is tot op zekere hoogte iets willekeurigs, onvoorspelbaars. Maar acties van je eigen overheid moeten die willekeur nou juist recht zetten, door rampslachtoffers te redden, door misdadigers te bestraffen en door onderlinge conflicten met neutrale rechtspraak op te lossen. Sterker nog: wij voelen ons ook buiten Nederland veilig, omdat we ervan uitgaan dat onze overheid het voor ons opneemt als wij in een ander land onrechtvaardig behandeld worden.

Veiligheid is niet de afwezigheid van criminaliteit of andere gevaren. Veiligheid is een rechtvaardige overheid. Het is een rechtsstaat: een maatschappij waarin mensen weten wat ze van elkaar te verwachten hebben. Of dat nou rechts rijden is, betalen voor geleverde diensten, of geen geweld gebruiken.

Het zou goed zijn als ambtenaren en politici de roep om veiligheid serieus nemen. Het zou goed zijn als de overheid haar verantwoordelijkheid zou nemen, en maximaal veiligheid zou bieden, door de rechtsstaat voortdurend te verdedigen en te versterken.