Interpretatie

Als ik een schoppende agent zie, zie ik heftig geweld en misbruik van positie. Kennelijk zien anderen iets volstrekt verschillends: zij zien professioneel optreden, actieve ordebewaking, of een collega in een conflict.
Het is voor mij bijna niet te bevatten hoe iemand iets anders kan zien dan wat ik zie. Ik heb het filmpje inmiddels een keer of vier gezien en niet één keer is het me gelukt de geschopte man als gevaarlijke agressieveling te zien.

Zelden werd zo duidelijk hoe belangrijk context is. Op alleen data, beelden in dit geval, kan niemand afgaan. In het ‘zien’ zit evaluatie, oordelen. Wat ik zie, wat een ander ziet, hangt samen met wat ik er van vind. Niet alleen vind ik er iets van nádat ik het heb gezien, het gaat er ook aan vooraf.

Om je positie te bepalen ga je zelf de context invullen. Dat doe je met alle informatie die tot je beschikking staat: dat wat de getuige zegt, of ie volgens jou eerlijk is, wat de burgemeester zegt, hoe vaak je gelooft wat die burgemeester zegt, in welk lastig parket de burgemeester volgens jou zit. Ook de betrouwbaarheid van de getuige moet je weer afleiden uit de weinige informatie die je hebt: kijkt hij eerlijk uit z’n ogen, ziet ie eruit of ie de politie een hak wil zetten, herhaalt hij hetzelfde verhaal op dezelfde manier?
Het zijn nauwelijks bewuste technieken om te bepalen wat je ziet. Dezelfde psychologische mechanismen werken bij beveiligers, rechercheurs, grenswachten. Ze vullen zelf de context in rond gegevens die ze wèl ‘objectief’ tot hun beschikking hebben. Een paspoort, beelden, een formulier, een computer waar een rood lampje op knippert.

Die computers hebben al helemaal geen context, en geen psychologische mechanismen om alsnog een context te construeren. Een computer moet het doen met de mechanismen, in de vorm van algoritmen, die mensen erin hebben gestopt. Als iemand met een zonnebril op het donkere station loopt, is ie tien tegen één iets slechts van plan. Wanneer iemand net terug is van een reis naar Pakistan en ook nog eens googlet naar chemicaliën, heeft met 98% zekerheid kwaad in de zin.

De psychologische mechanismen en de computeralgoritmen zijn niet slecht. Ze werken vaak uitstekend. Maar ze zijn niet onfeilbaar. We kijken naar hetzelfde filmpje en ik zie een gewelddadige agent terwijl jij een onbetekenend staaltje handhaving ziet. Elk beeld moet worden geinterpreteerd. Mensen hebben daar veel rijkere kaders voor dan computers.