Goed beleid maken

De overheid moet niet alleen beleid maken, de overheid moet verantwoord beleid maken. Beleid maken is al lastig: je moet het doel specificeren, indicatoren voor succes bepalen, maatregelen verzinnen en zorgen dat er voldoende middelen zijn om ze uit te voeren. Onderzoeken of die maatregelen in de praktijk effect kunnen hebben en nagaan of er neveneffecten zijn.

Verantwoord beleid is al helemáál ingewikkeld. Om dat te ontwikkelen, moet je weten welke partijen er allemaal iets met het onderwerp te maken hebben en wat die vinden en willen, en hoe ze zich tot elkaar verhouden en welke effecten verschillende maatregelen op die onderlinge verhoudingen zullen hebben. Je moet rekening houden met de bescherming van burgerrechten en met politiek draagvlak. Je moet verschillende strategieën en maatregelen en hun voor- en nadelen tegen elkaar afwegen terwijl het meestal om appels en peren gaat. Je moet een voortdurende interactie tussen beleid maken en herzien, en uitvoering, en toezicht organiseren en onderhouden. Je moet je aan budgetkaders en tijdspaden houden. Je moet wetenschappelijke inzichten opzoeken en gebruiken bij het formuleren van je strategie. Je moet continu evalueren wat de gevolgen (kunnen) zijn van je keuzes. Je moet je houden aan algemene afspraken over open data, besluitvormingsprocedures, inspraak, advies, grenzen, en aan voorschriften en uitspraken van instanties als de Europese Commissie, rechters, verdragsorganisaties. En natuurlijk moet je je keuzes en activiteiten motiveren en erover rapporteren, zodat de verantwoordelijke politici verantwoording kunnen afleggen en volksvertegenwoordigers, journalisten, auditors en onderzoekers het allemaal kunnen controleren.

Je zou denken dat als het zo verschrikkelijk ingewikkeld is, dat de overheid dus niet zo veel beleid zou afscheiden. En dat er enthousiast gebruik zou worden gemaakt van handreikingen en afwegingskaders en van advies en ondersteuning.

Maar nee, het tegendeel gebeurt. De overheid lijkt steeds meer op een op hol geslagen beleidsmachine, opgezweept om sneller meer output te leveren. De ene na de andere maatregel wordt de wereld in geslingerd. Bewindspersonen en topambtenaren scoren tenslotte niet met niks doen.

Dat gaat ten koste van de zorgvuldigheid, de ouderwetse bureaucratische waarde die tot verantwoord beleid leidt.