Ik gebruikte de lange uren op een veel te leeg stembureau om Unfairness and radicalization (Annual review of psychology) te lezen. De tegenstelling tussen het tot in de puntjes verzorgde en verzekerde stemproces met duizenden vrijwilligers en consciëntieuze ambtenaren aan de ene kant, en het zoeken naar de achtergronden van radicalisering aan de andere kant maakte mijn verbijstering er niet minder op. Hoe is het toch mogelijk dat er mensen, zelfs in Nederland met z'n ongelooflijke vrijheid, betrouwbare democratie en nog altijd tolerante en egalitaire cultuur heuse radicalen en extremisten kent? Hoe is het mogelijk dat mensen oprecht menen de waarheid en het recht exclusief in pacht te hebben? Wat brengt mensen er toe willekeurige anderen te beschadigen en te vermoorden?
Kees van den Bos pelt het met een sociaal-psychologische bril af en dat helpt. Niet zomaar een breed idee van relatieve deprivatie, vernedering of discriminatie. Niet alleen het geloof dat de eigen identiteit bedreigd wordt door een vijandige meerderheid of een kwaadaardige overheid. Maar ook gebrekkige capaciteiten voor zelfbeheersing en relativering, onzekerheid en angst, en een grote behoefte aan mentaal houvast. Voeg daar teksten van leiders aan toe die onrecht jegens de eigen groep claimen en daarmee de status quo delegitimeren, bloedvergieten rechtvaardigen en een perfecte toekomst voorspiegelen, en je hebt een giftige mix die tot extremisme kan leiden. Links, rechts, islamitisch extremisme, you name it.
Behalve meer inzicht in processen van radicalisering biedt Kees ook al wat voorzichtige hints voor preventie of bestrijding. Rechtvaardigheid (zowel distributieve als procedurele rechtvaardigheid), gelijke behandeling en veiligheid zullen waarschijnlijk helpen te voorkomen dat hele groepen of meerdere lone wolves zich van de samenleving afkeren en gaan geloven in geweld.
En hoe mooi en zorgvuldig en rechtvaardig ons hele verkiezingsproces ook is, een werkelijk perfecte democratie, zonder discriminatie en met echte gelijke kansen, is ook Nederland bij lange na niet. Er kan dus nog best veel gedaan worden om radicalisering te voorkómen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten