Democratisch tekort

 Ik maak me al jaren zorgen over het opkomende fascisme en de normalisering van antirechtsstaat-prietpraat. Nu er met FvD een nòg extremere partij is lijkt de PVV ineens minder nazi dan ze in werkelijkheid zijn. Sowieso neemt het momentum voor populisten nog niet af: DENK, SP, 50plus, Ja21 en ook CDA en VVD tappen keer op keer uit dat vaatje. Wullie tegen zullie en wie niet voor ons is, is tegen ons.
Maar door de verkiezingscampagne wordt me duidelijk dat onwetendheid en gebrek aan democratisch inzicht misschien nog wel veel gevaarlijker is. Vrijwel niemand snapt nog dat we geen regering kiezen, hoe de premier zijn verantwoordelijkheid had moeten nemen voor het falen van de uitvoering, dat proportionaliteit een waarde is waar we zuinig op moeten zijn. In podcasts hoor ik studenten bestuurskunde zeggen dat ze geen krant lezen. En voor zover er gesproken wordt over de campagnes gaat het uitsluitend over lijsttrekkers en 'hoe ze het doen'.

Verschillende ontwikkelingen hebben daar denk ik aan bijgedragen.
De Amerikaanse presidentsverkiezingen zijn hier verslagen en geduid alsof het over ons eigen bestel ging. Argeloze burgers zouden makkelijk kunnen geloven dat politiek hier zo ongeveer hetzelfde werkt als daar.
Media maken van politieke strijd een wedstrijdsport. Debatten en campagnes worden verslagen alsof het atletiek is. Over politici die al dan niet 'in vorm' zijn, over peilingen en wie er 'op kop' ligt, over slimme manoevres en vragen uit de eigen achterban.
Ook de partijen zelf presenteren enkel personen en nauwelijks ideeën of idealen. Ze laten zichzelf in kook- en spelletjesprogramma's zien, kletsen gezellig met artiesten, kibbelen over wie op wie gaat stemmen. Zoals gewoonlijk zijn verkiezingsprogramma's onleesbaar of geen programma.

En domme uitspraken, van politici of van kiezers, over referendum, kiesdrempel of de rol van de rechter worden door niemand weersproken. Niemand legt uit hoe onze democratische rechtsstaat werkt en wat er voor nodig is om dit unieke en prachtige stelsel te beschermen en te behouden. Niemand heeft de doorwrochte onderzoeken, analyses en aanbevelingen van de commissie parlementair stelsel gelezen en niemand verwijst er naar. Over hoe je partijsubsidies zou moeten verbinden aan minimum democratische waarborgen. Over hoe je meer inspraak van burgers zou kunnen organiseren. Over hoe er extra checks and balances in het systeem ingebouwd kunnen worden.

Juist de noodzaak van democratische bescherming die de commissie-Remkes aangaf, het afnemende democratische besef, wordt steeds zichtbaarder. Het is dezelfde ontwikkeling die er toe geleid heeft dat de aanbevelingen volstrekt onbekend zijn gebleven. Het is waarschijnlijk al te laat.