Zonder managers

Omdat ik tegen belastingontduiking en voor sociale zekerheid ben, huurde ik jaren geleden een witte werkster in. Dat werd een drama. Afspraken werden niet nagekomen, we raakten voortdurend in conflict over vakanties en werkuren en de organisatie gaf mijn huissleutels steeds aan andere werksters door die dan ook nog eens onbetrouwbaar bleken te zijn. Toen ben ik overgestapt op zwart, het is onder de zes uur per maand die ze bij me schoonmaakt niet eens illegaal. We zijn blij met elkaar, met het maatwerk en de flexibiliteit en we vinden elkaar nog aardig ook.

Zij is nu, na het faillissement van TSN, overgenomen door Buurtzorg. Ik ken het concept van Buurtzorg al een paar jaar en ben er enthousiast over: iedere vorm van mangement is uit het proces gesloopt en zelfsturende teams zorgen voor adequate dienstverlening aan hun cliënten. Iedereen blijer en lagere kosten omdat er geen overhead meer is.

Zou je denken, dacht ik altijd. Maar m’n werkster is over haar toeren. Met elf andere hulpen-in-de-huishouding zonder ervaring met zelfsturing en zonder noemenswaardige opleiding moeten ze voortaan hun eigen administratie en planning regelen. Ze heeft geweigerd een laptop mee naar huis te nemen omdat ze niet verantwoordelijk wil zijn voor zo’n duur ding. Ze maakt zich druk over de vraag hoe ze het nou moet regelen met mij, en met de zorg voor haar kleinkinderen, en ze is bezorgd over de vrijheid om vakantie op te nemen. En dan hebben de cliënten ook nog allemaal spatjes, de één wil persé hulp op dinsdagmiddag en de ander wil alleen een jongere dame.

We hopen dat ze er aan zal wennen. Tot die tijd komt ze alleen bij mij als de stress tot een acceptabel niveau is gezakt.

Majesteit

Nederlanders houden niet van superioriteit. Doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg. We tolereren geen koppen boven het maaiveld. Geen wonder dat we onze monarchie zo raar beleven. Onze staatsvorm past gewoon niet bij onze cultuur. Koningsdag is een oranje volksfeest waar we de Oranjes eigenlijk niet bij nodig hebben. Willem-Alexander wordt bijna dagelijks in de zeik gezet door Lucky-tv. Meestal is dat flauw, soms moet ik er ook om lachen, maar altijd voel ik medelijden voor mijn leeftijdgenoot die het ook niet kan helpen dat ie koning is. En bewondering voor iemand die zich nooit of te nimmer verweert tegen grappen en beledigingen. Daar kunnen we trots op zijn: een staatshoofd dat zich niet vernedert door beledigingen serieus te nemen.

Erst kommt die Moral, dann kommt das Fressen

Politiek gaat altijd over economische onderwerpen: groei, banen, inkomens, geld voor de begroting. Daardoor zou je bijna gaan geloven dat materiële welvaart voor mensen het belangrijkste is. Maar sociaal-psychologisch zijn recht en identiteit veel wezenlijker. Mensen kunnen enorm veel armoede aan, maar ontneem niemand het gevoel van eigenwaarde en behandel niemand onrechtvaardig. Je ziet het al in de crèche of bij rhesusaapjes: oneerlijk behandeld worden is schokkender dan gebrek.

Uiteraard brengen honger en geldzorgen ondraaglijke stress met zich mee. Maar zijn er mensen die werkelijk willen sterven voor meer materiëel bezit? Ik geloof er niks van. Socialisten en communisten wilden hun leven geven voor een eerlijke verdeling van bezit. Daar hadden ze dan wel weer economische argumenten voor: de totale maatschappelijke welvaart zou er op vooruit gaan als bezit gelijk verdeeld zou zijn. Maar ik maak me sterk dat er in een groep waar gelijk verdeelde armoede heerst eerder sterke solidariteit ontstaat dan strijd.

Mensen geven hun leven voor idealen. Vrijheid, gelijkheid en broederschap. Om te overleven heb je brood nodig, maar om te leven moraal.

Stadsleven

Brabants kapstertje is net in Zoetermeer komen wonen. Ze zegt dat ze gek wordt van de drukte in grote stad Den Haag: files, stoplichten. Ik informeer haar over de randstadrail met een halte om de hoek. Ze weet niet wat dat is en ook een tram heeft ze nog nooit van dichtbij gezien. “Dat ken ik niet, ik weet niet hoe dat moet. Ik ben niet zo’n type voor de trein enzo. En nu met dat ongeluk in Brussel stap ik al helemáál niet meer in een trein!”

Jong, blond en provinciaal.

Directe democratie

Directe democratie is een zwaktebod van een (nationale) overheid die zelfgenoegzaam en gesloten blijft. Het is wel tot Den Haag doorgedrongen dat burgers boos zijn omdat ze niet serieus worden genomen. En dat die boosheid steeds meer kiezers naar de extremen duwt, waardoor het land lastiger te besturen wordt waardoor de overheid vaker faalt waardoor de burgers nog bozer worden. Om die vicieuze cirkel te doorbreken hopen sommige partijen op referenda en interactieve beleidsvorming.

Maar als Den Haag zo ondemocratisch blijft, arrogant en bang voor burgers, zich verschuilend achter Europa en ver verheven boven lokale overheden, zal directe democratie een instrument zijn tegen Den Haag. Dat heeft weinig met democratie te maken, dat is polarisatie: burgerverzet tegen de overheid omdat de overheid niet als ‘van ons’ wordt gezien.

Wat nodig is, is openheid, verantwoording, en leiderschap.

De default moet zijn dat de overheid laat zien wat er in Den Haag bedacht en gedaan wordt, data ter beschikking stelt aan particuliere initiatieven en journalisten, vanaf de eerste gedachten over nieuwe beleidsontwikkeling vraagt om input vanuit de samenleving, en publiekelijk en onderbouwd reageert op input, klachten en ideeën. Dat personeel van publieke organisaties meer de samenleving spiegelt met vrouwen, ouderen, allochtonen, homo’s en gehandicapten, SP-ers en CDA-ers, Drenthen en Rotterdammers. Als consultatie méér wordt dan een formele procedure die de besluitvorming vertraagt, wordt het pas echt democratie.

Iedereen die iets te betekenen heeft in de publieke ruimte moet verantwoorden wat hij/zij doet. Op alle mogelijke manieren, niet alleen op Gehaktdag naar aanleiding van wat Kamervragen gebaseerd op Rekenkamerrapporten. Verantwoorden is niet alleen vertellen wat de overheid doet, maar vooral waarom hier voor gekozen is, wat het aan vrijheid en geld kost en wie er nadeel ondervindt en wat het oplevert. Verantwoorden is motiveren en meten en open staan voor kritiek.

Verantwoorden betekent leiderschap, stáán voor je acties en toelichten waarom je in je eigen besluiten gelooft. Teveel politici verschuilen zich achter hun partij, achter de electorale meerderheid, achter helaas ontwikkelingen in de wereld waar zij helemaal niks aan kunnen doen. Dat wekt weinig vertrouwen, bestuurders die voortdurend laten weten dat ze een speelbal van grotere machten zijn. Europa, mondige burgers, de Chinezen of IS worden allemaal aangeroepen om te verklaren dat Den Haag niets verweten kan worden. Het is reactief en slachtofferig: onverantwoord.

We willen leiders die vertellen wat hun overtuigingen zijn, waar ze naar streven en hoe. Die uitleggen dat ze voor een vertegenwoordigende democratie zijn en dat dat met zich meebrengt dat je minderheden respecteert en coalities vormt, dat je onderhandelt en toegeeft en regeerakkoorden sluit die geen kopie van een partijprogramma kunnen zijn. Dat verkiezingsbeloften gaan over ambities en dat ze er veel aan zullen doen om die ambities zo goed mogelijk waar te maken. Dat ze dus niet voortdurend onzeker aan de kiezers vragen wat wij willen en als dat niet goed uitkomt zich in vernederende bochten gaan wringen om net te doen alsof ze de kiezers respecteren. Raadplegende of beslissende referenda zijn respectloos.

Europese waarden

Van tijd tot tijd post ik een tekst van iemand anders integraal, omdat er iets enorm goed verwoord wordt. Als het om Abou Jahjah gaat komt daar nog iets bij: ik wil niet meedoen met de eenvoudige onnadenkende verkettering van iemand die er mogelijk radicale denkbeelden op na houdt waar ik het mogelijk niet mee eens zou zijn. Ik heb niet veel van hem gehoord of gelezen, maar wat ik tot nu toe van hem weet zegt hij in grote lijnen hetzelfde als ik: als we werkelijk een vrije democratische rechtsstaat willen moeten we meer ons best doen om gelijkheid waar te maken en minder onze ogen sluiten voor de mensenrechtenschendingen door 'bondgenoten' - dus stoppen met de hypocrisie.
Artikel van Abou Jahjah in NRC 16 april

Ondemocratische democratie

Het Oekraïnereferendum heeft de bijl aan de democratie gezet. De claim dat alléén een referendum een eerlijke methode is om besluiten te nemen impliceert dat je geen volksvertegenwoordiging wil. Alleen nog maar plebisciet. De claim dat de brallers en de roepers ‘het volk’ zijn diskwalificeert de meerderheid, de genuanceerden en de andersdenkenden tot niet-volk. Dat is waarom populisten er niet mee kunnen leven als ze democratisch verslagen worden, zij vertegenwoordigen immers ‘het volk’. 

Wat ik ook als bijzonder ondemocratisch heb ervaren is de dwang om mij uit te spreken over een onderwerp waarover ik echt geen stelling wilde nemen en waarin ik me niet wilde verdiepen. Dat is precies waarom ik stem op politici die ik vertrouw. En de agressieve en oneerlijke nee-campagne waarin duidelijke leugens werden ingezet om mensen op het verkeerde been te zetten. En het gebrek aan tegenwicht vanuit de regering, die wat mij betreft Geenstijl niet serieus hoeft te nemen maar wel haar eigen standpunt dat nu bedreigd werd. Een regering die haar besluiten niet adequaat verdedigt, door te motiveren en te pleiten om de referendumstemmers naar hun kant over te halen, neemt zichzelf en de stemmers niet serieus.

De ellende is ook nog niet voorbij. De interpretatie van de uitslag is opnieuw ondermijnend voor onze democratie. Het is volstrekt onduidelijk welke boodschap stemmers wilden geven door voor, tegen, blanco of niet te stemmen. Slechte vraagstelling en chaotische campagne hebben er van het begin af aan voor gezorgd dat nu niemand echt kan weten wat de Nederlanders nu eigenlijk willen of vinden.

Discussies over percentages en het serieus nemen van de kiezers en op welke manier laat de regering nou zien dat er naar de samenleving wordt geluisterd zullen cynische burgers bevestigen in het gevoel dat ‘ze’ gewoon doen waar ‘ze’ zin in hebben. Dat kan niet anders, want juist die cynische burgers hebben geen flauw idee hoe je een publieke wens in beleid vertaalt. Een referendum zal er altijd toe leiden dat mensen zich nog minder gehoord voelen, gewoon omdat hun stem onherkenbaar vertaald wordt in de manier waarop het land wordt geregeerd.

Als het referendum iets heeft blootgelegd is het hoe ernstig we inmiddels een volk in verwarring zijn. We willen democratisch ‘gehoord’ worden maar we weten niet wat we willen zeggen.

Rijpkema zoekt weerbaarheid van democratieën in het verbieden van antidemocratische partijen. We hebben nu gezien dat dat niet gaat werken. Ons probleem zit ‘m eerder in populisme, bijbehorende procedures voor directe democratie en spektakelmedia.

8 april

Nou wordt ie helemaal absurd! De initiatiefnemers van het referendum menen dat zij de aangewezen personen zouden zijn om de uitslag van het referendum te interpreteren. Zij gaan wel eens eventjes voorschrijven wat ‘tegen’ (van 61,1% x 32,2% = 19,7% van het electoraat) als antwoord op hun ingewikkelde vraag betekent. Ze zullen precies vertellen hoe het verdrag moet worden aangepast en waarschijnlijk ook nog hoe de onderhandelingen daarover gevoerd moeten worden.

Met het referendum zijn de initiatiefnemers niet automatisch tot een soort volksvertegenwoordigers gekozen. Ze voelen zich overwinnaars, maar niemand heeft op hèn gestemd. En ze zijn al helemaal geen adviseurs van de regering, die namens het Nederlandse volk onderhandelt over verdragen. Die legt verantwoording af aan het parlement, Thierry Baudet bepaald niet.

 

Beveiliging naar Israelisch voorbeeld

Eén van de griezeligste gevolgen van terroristische aanslagen is het plotselinge enthousiasme over de Israelische ‘aanpak’. Israel is een racistische staat waarvan het beveiligingsbeleid niet alleen onrechtmatig is maar ook ondoelmatig: de effectiviteit is beperkt, blijkt onder meer uit de grote aantallen aanslagen en ontvoeringen en het kost ongelooflijk veel om effect te bereiken. Met name ondoelmatig is het natuurlijk om grote bevolkingsgroepen van je te vervreemden, te marginaliseren en te zorgen dat mensen niks meer te verliezen hebben. Maar het lijkt me ook niet zo efficient om tientallen of honderden burgers op te pakken en op te sluiten of op straat te executeren om één aanslagpleger te pakken.

Een apartheidsregime gecombineerd met het actief bemoeilijken van kritiek en oppositie, waar tegenstanders van de regering geen middelen hebben om hun mening te uiten, lokt gewelddadig protest uit. Ook dat maakt het beleid om aanslagen te verminderen ondoelmatig.

Laten we dus asjeblieft Israel niet als voorbeeld nemen.

Iemand ((Willem van Es, stads- en politiesocioloog) die veel beter dan ik kan uitleggen hoe luchthavenbeveiliging wel moet, zegt het zo:

Leuk en aardig om vliegvelden te willen beveiligen zoals Ben Gurion (TLV). Vergeleken met de europese havens een kleintje met 16 miljoen passagiers per jaar (= 43.836 p/dag). Vergeleken met Schiphol (AMS) met 58 miljoen passagiers per jaar en 159.000 p/dag. Dan is Schiphol niet eens de grootste binnen de EU (laat staan in de wereld). De meeste passagiers zijn overigens transit reizigers; stappen dus over.

Israël heeft een soort spierballen beveiliging; veel wapens en veel agressieve honden; etnisch - dus racistisch - profileren. Softwareboeren zijn heel blij met TLV c.s. om profilingsoftware uit te testen. Ook op Schiphol overigens. Ook in Nederland is de beveiligingsindustrie dol op gadgets allemaal onder de noemer van INTELLIGENCE. Intel is niet iets wat je met technologie doet. Dat doe je met dat wat tussen je oren zit: kennis over criminaliteit, etnografie, antropologie, religies, zwakke punten binnen de gebouwde omgeving, surveillancepatronen en -technieken, wel aangevuld met technologie. Intelligent is een 'holistisch proces' waar technologie het gezonde verstand helpt. Nu zie ik eigenlijk het omgekeerde gebeuren.

Dat op Zaventem op deze wijze een aanslag heeft plaatsgevonden kan ook op Ben Gurion; de potentiële aanslagpleger zit vermoedelijk al lang aan 'airside'; die hoeft niet vanaf 'landside' te komen! De Israëli hebben al voldoende middelen aan 'airside' liggen waarmee kwaadwillenden schade kunnen aanrichten.

Verder: wil je maximaal effect hebben met een aanslag, waarom zou je je zelf opblazen? Neem een 'kachelpijp', ga een stukje van de luchthaven staan en schiet prijs, het liefst als een toestel boven de bebouwde omgeving komt. Op Schiphol: als een toestel via de Buitenveldertbaan in Noordelijke richting opstijgt ..... ? Misschien wel dubbelprijs. Het is een scenario.... Zo weet ik er nog wel een paar; havens? Petrochemische industrie?; stedelijke rioolstelsels?; waterleiding?

Probleem voor het beveiligen is de inrichting van de openbare ruimte: de hal van vertrek en aankomst, het publieke winkelgedeelte. Onoverzichtelijke gebieden waar je camera's kan hangen wat je wil, maar waar je altijd te laat bent. Misschien moeten luchthavens, spoorwegbedrijven, plaatselijke vervoerders, c.s. wat minder commercieel denken; wat meer denken aan de veiligheid en '(be)leefbaarheid'. 

Ik kan me soms op professionele onbehagelijk voelen wanneer ik op Plaza Schiphol rondloop:P onoverzichtelijkheid (voor surveillance en camerabewaking); de aanwezige obstakels (croudmanagement en -control bij paniek); aanwezigheid van brandbare stoffen (alcohol en parfumerieën);...
Hiernaast moet ik opmerken dat Schiphol goed beveiligd is. Elke auto wordt gescand en er lopen goed getrainde mensen van de Marechaussee rond en de intelligence van deze organisatie is op orde. De Douane is eveneens goed voorbereid. Veiligheid hoeft niet met veel 'spierballen' plaats te vinden het kan sympathieker.