Als puber was ik niet zozeer op zoek naar m’n identiteit,
maar vooral naar de principes die voor mij heilig zouden zijn. Uiteraard gaat
dat ook over identiteit, maar meer nog gaat het over simpele handvatten, morele
richtsnoeren, die als vanzelf zouden leiden tot heldendom of heiligheid. Indien
noodzakelijk natuurlijk, liever blijven we gewoon mens en laten we moed of
opoffering zo lang mogelijk voor wat het is.
Helaas, het lukte niet om m’n hoogstpersoonlijke handleidingkje
voor een goed leven samen te stellen, erger nog ik ontdekte dat dat nou juist
principieel niet kan. De waarden die we hoog hebben, en waar we geen onderlinge
rangorde voor kunnen aangeven, zijn vaak bijna synoniem maar soms botsen ze
hevig. Ze zijn in ieder geval niet tegen elkaar af te wegen. Dat geldt zowel
voor individuen, op psychologisch niveau, als voor de maatschappij op politiek
niveau. Neem vrijheid en veiligheid, die impliceren elkaar en sluiten elkaar
uit. Zonder veiligheid is er duidelijk geen vrijheid en ook andersom:
onvrijheid is niet veilig. Hoe vrij kan je zijn als je je uit angst moet
opsluiten achter muren en sloten? Hoe veilig zal je je voelen als een baas je
op elk willekeurig moment geweld aan kan doen?
We sluiten bondgenootschappen, we offeren een deel van onze
vrijheid op, om meer veiligheid te krijgen. ‘Bond’ is gewoon binding, beloftes
en regels zijn prettige vormen van onvrijheid.
Sowieso het leven in een maatschappij, samenleven met
anderen, doet per definitie afbreuk aan ieders vrijheid en het brengt
veilgheidsrisico’s met zich mee. Maar als de sociale dieren die we zijn zouden
we niet erg vrij of veilig zijn als we kluizenaars werden.
Ik lees graag Graham Greene, en ik zie graag films als
Doubt, die over zulke dilemma’s op het persoonlijke vlak gaan, in de taal van
de katholieke geloofsleer. Het is hoogmoed om een ander te be- en veroordelen,
maar als je verantwoordelijk bent voor de bescherming van een ander ontkom je
niet aan het oordelen over mensen. Liefde en compassie zijn absolute deugden,
maar de meeste liefde voor een persoon sluit anderen uit, maakt afhankelijk of
eenzaam en kan leiden tot jaloezie en frustratie. Iemand liefhebben kan hoogst
onrechtvaardig zijn.
Was ik maar weer een puber, verontwaardigd over onrecht en
domheid. Dan kon ik overtuigd van mijn gelijk de wereld gaan verbeteren.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten