Buigen voor het electoraat

Hedendaagse politici hebben maar één belang: populair zijn. Populariteit levert stemmen op, en stemmen leveren herverkiezing en macht. Het maakt niet uit waarop populariteit gebaseerd is: scheldkannonades tegen de gevestigde orde of de islam; een lekker kontje; bestuurlijke slagkracht; autenticiteit of leiderschap. Leiderschap is een kunstje geworden, een imago dat zorgvuldig in stand moet worden gehouden.
En zo zijn onze politici, ogenschijnlijk leiders, volkomen afhankelijk geworden. Vooral van de media natuurlijk, maar ook van hun ambtenaren en voorlichters. Asjeblieft, bevestig toch het beeld dat ik zo menselijk ben, dat ik zo krachtig ben, dat ik zo’n visionair ben. Hoe, dat doet er niet toe.
In ieder geval zijn echt leiderschap en echte visie niet nodig, sterker nog, veel te gevaarlijk. Leiden, dat zou betekenen dat je persoonlijk staat voor overtuigingen en beslissingen. Dat je geen gebruik maakt van de almaar verfijndere instrumenten en technieken om de toekomst te voorspellen, de opinie te peilen, de frames te duiden. Leiden betekent de frames zetten, de opinie vormen, de toekomst maken. O wee als je niet aansluit bij de geest des tijds, o wee als je je kop boven het maaiveld uitsteekt, dat kost je populariteit.

Als op een Drostetrommeltje probeert Den Haag niet alleen politici populair te maken, ook ‘het beleid’. De burgers moet worden wijsgemaakt dat een setje doelen en maatregelen, zorgvuldig geframed als samenhangende strategie, de beste keuze zijn.

Vroeger (misschien niet echt, misschien alleen theoretisch) kozen politici hun positie waarna ze in debat elkaar, en de kiezers, overtuigden van hun standpunten. Het was duidelijk dat het om politieke keuzes ging, en de kiezers kozen op basis van vertrouwen in een partij of politicus, op basis van belangen, op basis van hun eigen overtuigingen en wensen of iets anders.
Als de winnaar z’n beleid liet uitwerken door ambtenaren, werden communicatie en voorlichting ingezet om specifieke maatregelen optimaal aan te laten sluiten bij specifieke doelgroepen. Met voorlichting kon een beleidsmaatregel effectiever worden uitgevoerd dan zonder voorlichting.

Maar nu wordt er niet meer op het niveau van maatregelen en doelgroepen gecommuniceerd, maar op het niveau van het ‘beleid’. Als een zacht gepureerd papje worden politieke standpunten door de burgerstrot gegoten, slikken alstublieft. Zelf nadenken, zelf kiezen, door het electoraat is niet de bedoeling want dan zou men voor een ander kunnen kiezen.

Zo ontstaat er een kloof tussen kiezers en politici. Waar kiezers hopen serieus genomen te worden door politici, dus politieke keuzes en argumenten voorgelegd te krijgen, smeken politici om a priori steun en beloven ze in ruil aan kiezerswensen tegemoet te komen. Waar beleid met marketingtechnieken aan de achterban wordt verkocht, zijn die burgers ook niet achterlijk maar ze voelen zich machteloos, omdat hen niet werkelijk gevraagd wordt om te kiezen.
Kiezen is een kwestie van burgerschap, stemmen is een populariteitspeiling.