Levitsky & Ziblatt, How democracies die; What history reveals about our future

Ik had gehoopt in How democracies die; What history reveals about our future van Steven Levitsky en Daniel Ziblatt aanknopingspunten te vinden voor bescherming en versteviging van democratie. Maar helaas, ze onderstrepen eigenlijk alleen wat we allemaal kunnen zien, dat de afname van vanzelfsprekende dominantie van autochtone (of witte) groepen tot rechts-extremisme leidt, en dat toenemende sociaal-economische ongelijkheid en onzekerheid ook al tot extremisme en polarisatie leidt, en dat het grootste gevaar voor een democratie daar uit voortkomt, namelijk als rivalen, politieke tegenstanders, elkaar als vijanden beschouwen. Als politiek conflict vijandschap wordt, worden alle middelen geoorloofd geacht om tegenstanders te bestrijden en vooral om te voorkomen dat de tegenstanders macht krijgen. Als politici geen zelfbeheersing en geen hoffelijkheid meer betrachten, als politieke instituties als wapen tegen de oppositie worden gebruikt, dan is democratie voorbij.

Net als Montesquieu geloofde ik dat de structuur van politieke instituties voldoende zou zijn om door middel van macht en tegenmacht autocratie en dictatuur te voorkomen. De auteurs van dit boekje maken aannemelijk dat dat niet klopt en dat beschavingsnormen en terughoudendheid, de ander ook iets gunnen en minderheden respecteren, cruciaal zijn. Niet alleen voor het vertrouwen van kiezers in het stelsel en in hun regering, maar ook voor het vertrouwen van politici in elkaar.

Het is natuurlijk precies waarom de PVV een ondemocratische partij is - vanwege het gescheld en de vijandelijkheid van Wilders en consorten. Als je iedereen die het niet met je eens is, of die je kritisch bevraagt, wegzet als landverraders dan maak je democratische processen volkomen onmogelijk. Overigens doe je dat natuurlijk ook als je a la FvD liegt en bedriegt, maar alleen giftige stemmingmakerij is al schadelijk genoeg.

Levitsky en Ziblatt geven nauwelijks uitwegen aan voor de Nederlandse of Europese antidemocratische tendensen. Hun aanbevelingen slaan puur op de VS. De Republikeinse partij zou zich moeten organiseren en niet langer afhankelijk moeten zijn van extremisten; de Democraten zouden zich moeten richten op inkomenszekerheid voor iedereen, inclusief de middenklassen. Hun recept is volledig gericht op samenwerking en verbinding. Ze negeren het probleem van de (al dan niet buitenlandse) desinformatie van een mentaal gesegregeerd publiek dat niet meer leest. En ze hebben geen oplossing voor de pervertering van kiessystemen die dankzij rechtse rechters voorlopig niet meer zal worden teruggedraaid.