Iran

Geniale serie, ‘Onze man in Teheran’ met een journalist-immigrant die precies de juiste toon vindt. Het is een herhaling van de ervaring die ik twintig jaar geleden in Iran had, dat alles wat je over het land meent te weten wel waar is maar dat er zoveel meer is. Onderdrukking, onwetendheid, griezelige verering van De Grote Leiders, het was er allemaal. Maar behalve de metershoge staatsgraffiti tegen Amerika (in het Engels!) ontmoetten we alleen maar grenzeloze nieuwsgierigheid en verlangen naar het Westen. Naast de flat-hoge billboards met Khomeini en Khamenei beklaagden studenten zich over hun verplichte baard, en konden we muurtegeltjes kopen waarop de leiders zoet stonden afgebeeld tussen roze vogeltjes en blauwe bloemetjes. We babbelden in excellent Engels met studenten in Tabriz, overleefden het meest chaotische verkeer ter wereld in Teheran en dronken thee met nieuwe vrienden aan de rivier (toen nog vol water) in Isfahan. We kochten onze buskaartjes bij een soort socialistische corporaties, wisselden dollar-travellers checks bij de staatsbank waar – zoals overal – vrouwen min of meer afgescheiden van mannen werkten maar wel in dezelfde functies. Als ik achterin een bus tussen de vrouwen in zwarte chadors zat raakte m’n vriendje in paniek omdat hij me niet meer kon onderscheiden, maar ik converseerde ondertussen in m’n beste Frans met ontwikkelde dames die onder hun zwarte lappen beslist hippere outfits droegen dan ik. Van een brute beambte kregen we geen visumverlenging, ondanks ons toneelstukje waarin ik ernstig ziek speelde, en een agressieve hotelmanager had duidelijk door onze spullen gerommeld. Maar het was een fantastisch land, met de schitterendste architectuur die ik ooit gezien heb, met intrigerende mensen en gewoonten en met een hoog ontwikkelde, complexe samenleving.

Het was Asjoera toen we in Zahedan verbleven. Luid huilende mensen die rouwden om de onrechtvaardige moord op Hoessein, mannen die zichzelf met kettingen het bloed uit de rug slaan. Het leek mij geen goed plan om daar als opvallende buitenlanders tussen te gaan staan, dus we misten het fascinerende schouwspel van hysterie, verdriet en woede over een bijna mythische slag die 1300 jaar geleden heeft plaatsgevonden.

Onze man in Teheran begreep er niks van, van al dat verdriet en van het martelaarschap. Hoe kan een vader oprecht blij zijn als z’n zoon is gesneuveld in de oorlog tegen Irak?

Ik denk dat Onze man in Teheran van protestantse huize is, of atheistisch misschien. Als hij katholiek was geweest had hij het allemaal herkend. Katholieken vereren heiligen, die hun heiligheid vaak te danken hebben aan gruwelijk lijden in naam van god. Katholieken draaien hun hand niet om voor een paar stigmata, al dan niet spontaan in handen, polsen en/of voeten verschenen. Het gezeul met zware kruisen, gemene doornkransen op het hoofd en misschien nog een zweepzwaaiende Romein erbij, het gebeurt nog steeds. Katholieken zijn ook zeer bekend met aflaten en ex voto’s, materiële offers in ruil voor wensvervulling. En met een kerkelijke en geestelijke hiërarchie, complexe bureaucratische organisatie, kerkelijke rechtbanken, concilies en hun encyclieken en dogma’s. En mystiek, romantische poëzie, glorifiëring van god en geloof in schitterende gebouwen. Spanningen tussen geestelijke en wereldlijke machten. Snoeiharde inspanningen om vrouwen ondergeschikt te houden. Inquisitie en hypocrisie.

Kom mij niet aan met verbijstering over het Perzisch shi’isme. Het zijn die rare protestanten die niet snappen dat een mens behoefte heeft aan kleur en verhaal, aan emotie en extase, aan gehoorzaamheid en overlevering.