Bescherming door de sterke arm der wet

 Strafrecht is geen beleidsinstrument. Preventieve detentie is een flagrante schending van fundamentele rechten. Proportionaliteit is een belangrijk rechtsbeginsel. En zonder rechtsstaat is er geen vrijheid.
Waarheden als koeien, maar dat neemt de dilemma's niet weg. We willen zowel vrijheid als veiligheid en dat onder voorwaarde van gelijkheid, dus vrijheid en veiligheid voor iedereen. De staat is er in de allereerste plaats om ons te beschermen. De staat moet bescherming bieden tegen vijandelijke mogendheden, tegen criminaliteit, tegen machtsmisbruik. Bescherming moet worden geboden aan onschuldigen tegen diegenen die kwaad in de zin hebben.
Het levert een enorm dilemma op als je individuen aan kan wijzen die evident iets slechts van plan zijn. A la Minority report ligt het voor de hand om dat soort types tegen te houden, als het moet door ze op te sluiten.

De rechtsstatelijke oplossing van het dilemma is goed bestuur en goed beleid - gebruik alle kennis over gedrag en over veiligheidsrisico's om de samenleving te beschermen met normen en regels. Restrisico's zijn er altijd, zowel in een goed functionerende rechtsstaat als in een wereld waarin overheden zich niet aan de wet hoeft te houden onder het mom van "nood breekt wet". Maar in elk individueel geval is dat toch lastig uit te leggen. Dìt ene slachtoffer zou niks zijn overkomen als daders op tijd waren 'gepakt'. Je hebt niks aan algemene, theoretische koeiewaarheden als het om de reele dagelijkse ervaring van mensen gaat. Als Michael Panhuis minder vrijheid had gehad zou Anne Faber nog hebben geleefd. Als de neven die werden betrapt met een busje vol materiaal om een aanslag te gaan plegen langer waren vastgehouden zou de Tarwekamp misschien niet ontploft zijn. Als de regels rond vuurwerk waren gehandhaafd zou de ramp in Enschede niet zijn gebeurd.

Het is niet te verteren als je je met kennis achteraf realiseert dat een drama voorkomen had kunnen worden door staatsmacht te gebruiken. En toch weet ik heel zeker dat we collectief nog veel meer veiligheid en vrijheid inleveren als we het recht niet meer altijd serieus nemen. Als macht voor recht gaat kan iedereen er van verdacht worden kwaad in de zin te hebben, en op basis van zo'n verdenking z'n rechten in moeten leveren. Dat levert uiteindelijk meer slachtoffers op dan het laten lopen van potentiele moordenaars.