Ik wilde Harambams boek vooral lezen omdat ik op zoek was, ben, naar manieren om samenzweringsgelovigen op hun nummer te zetten of te overtuigen van hun misleiding. Toen ik het boek uit had moest ik met schaamte erkennen dat ik daarmee toch niet zo heel erg verschil van de complotgelovigen. Zeker niet met mijn sociaal-wetenschappelijke scholing die maakt dat ik begrijp dat wat geaccepteerde kennis is een kwestie is van machtsrelaties – wie de macht heeft produceert legitieme kennis, van wie geen macht heeft kunnen ideeen en overtuigingen zomaar worden verworpen als krankzinnig of kwaadaardig.
Harambam laat zien hoe complotgelovigen (ik kan mezelf er niet toe brengen om ze complottheoretici te noemen) tot hun overtuigingen komen. En hij vergelijkt die overtuigingen met theorieën en visies die wèl breed als ‘waar’ worden erkend. Zo groot blijken de verschillen niet. Het is gewoon waar dat machtige bedrijven, groepen van personen, sommige media, wetenschappers, lobbyen voor hun particuliere belangen en dat lobbyen gebeurt vaak in de vorm van ‘informeren’. Het is gewoon waar dat veel processen in de kapitalistische markteconomie niet leiden tot optimale resultaten voor alle mensen, maar tot ongezondheid en vervuiling en uitbuiting.
Harambam stelt dat de essentie van democratische kennis is dat er een vrij en open debat wordt gevoerd. Iedereen moet daarin de kans krijgen om zijn of haar argumenten en feiten naar voren te brengen. Alleen als we naar iedereen luisteren en niet bij voorbaat opvattingen verwerpen omdat ze niet passen in ons idee van kennis, maken we kennis op een democratische manier.
Maar doordat Harambam probeert om absoluut niet-oordelend te beschrijven hoe samenzweringsgelovigen denken, komt hij niet toe aan de risico’s van dat denken. Wie ervan overtuigd is dat er een kwaadaardige elite bestaat die de hele maatschappij onderdrukt zal eventueel gewelddadig verzet en revolutie legitiem achten. Wie meent dat hij of zij een bijzonder inzicht heeft in de ‘echte werkelijkheid’ terwijl de meerderheid van alle mensen makke schapen zijn die kritiekloos geloven wat de machthebbers hen willen doen geloven, is net zo ondemocratisch en heeft net zoveel last van misplaatst superioriteitsgevoel als de journalisten en politici en wetenschappers die ze bestrijden. Meer, want hun feiten zijn niet voor iedereen waarneembaar en dat maakt hun geloof in allerlei alternatieve waarheden in mijn ogen toch echt gevaarlijke en baarlijke nonsens.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten