Grenzen stellen

Seksueel misbruik gaat niet over seks en ook niet over mannen tegen vrouwen maar over
machtsverhoudingen. Of preciezer: verhoudingen waarin de ene persoon, het slachtoffer, zich afhankelijk voelt van de dader. Afijn, tot zover zijn we het er met z’n zeventienmiljoenen wel over eens geloof ik. En ook over het idee dat seksuele avances maken naar een minderjarige sowieso niet door de beugel kan, tenminste niet door mannen die aanzienlijk ouder zijn.
Wat ik ingewikkelder vind en wat niet aan de orde komt in de hele Voicekwestie gaat over de term ‘grensoverschrijdend’. Mannen (of een enkele machtige vrouw) overschrijden de grenzen van kinderen of vrouwen, is het verhaal. Maar dat verhaal gaat ervan uit dat er duidelijke grenzen zouden zijn. Dat kinderen en vrouwen alleen maar hoeven te leren hun grenzen duidelijk te communiceren. Dat mannen alleen maar hoeven te leren andermans grenzen te respecteren.
Maar kenmerkend voor tieners is nou juist dat ze hun grenzen nog aan het opzoeken zijn. Zeker als het om seks gaat weten jongeren überhaupt nog niet wat nou hun grenzen zijn. Ik herinner me uit die tijd dat ik doorgaans pas achteraf, nadat een fysiotherapeut m’n borsten had betast of nadat ik met iemand had zitten slobberen, bedacht dat ik dat toch niet ok vond. Die therapeut nam ik het kwalijk maar het vriendje dat zelf ook niet zo goed wist wat we nou van seks konden verwachten deed misschien wel alles verkeerd, maar hoe moest hij dat weten?
Mannen moeten absoluut leren dat ze van iedereen in een afhankelijke positie af moeten blijven. En het zou goed zijn als ze leren signalen op te pikken die erop wijzen dat de ander zich ongemakkelijk voelt, en daar ook naar handelen. Als ze leren galant te zijn in plaats van egoïstisch. Maar niet in iedere situatie waarin een man beschuldigd wordt van grensoverschrijdend gedrag kan het die man echt verweten worden dat hij te ver is gegaan.

Einde van het tijdperk van gelijkheid, vrijheid en broederschap

Onze politici zijn niet zo sterk in het verdedigen van democratie en recht. En ook niet in het vooruit denken - wat als? Daarom ben ik echt bang dat ik het einde van de democratische rechtsstaat waarin ik kan geloven en waarop ik durf te vertrouwen, mee ga maken. Het is nu al penibel, met het bovenmatige tegemoetkomen aan de kwaadaardigste schreeuwers en dreigers.

Ik zou willen dat we een plan hadden om met de teloorgang van de democratie in Amerika om te gaan. Wat gaan wij doen als het nog duidelijker wordt dat de extremisten in de Republikeinse partij de macht hebben gegrepen en ervoor zorgen dat ze 'm nooit meer kwijtraken? Als Trump of een soortgenoot opnieuw president wordt, doordat democratische kandidaten geen schijn van kans meer maken? Niet alleen door het kapen van verkiezingsprocessen maar ook door de enorme indoctrinatie via partijpolitieke media, zuiveringen van onderwijs en cultuur en propaganda via internet.

Blijven wij schipperen? Net doen of het allemaal niet zo erg is daar in het land waarvan wij zo afhankelijk zijn voor onze economische en militaire vrijheid? Of dat het tijdelijk is? Laten we het gebeuren dat grote groepen in Europa de Amerikaanse republikeinen navolgen kwa ideeën en methoden?

Ik geloof dat onze grootste kracht altijd cultureel, rationeel en politiek geweest is. Dat we economisch sterk staan is daar steeds een gevolg van geweest. Als het mis gaat bij je meester dan zal je toch je eigen krachtbronnen aan moeten boren in plaats van hopen op betere tijden. Wij moeten weer open, sociaal en eerlijk worden. Vanuit een ondergeschikte positie kan je je maximale integriteit veroorloven denk ik.

Kunst voor democratie

Genieten van kunst en lezen van boeken en kranten is iets voor deugmensen. Het is elitair en links. Niet in Frankrijk overigens, daar is het patriottisch. Maar in Nederland laten rechtse kabinetten graag zien hoe lekker volks ze zijn, hoe gewoon ze zijn gebleven, hoe goed ze de gewone man kennen. Ze bezweren de woede van boze burgers die schreeuwen en tieren, dreigen en vernielen, met stoere acties tegen musea en theaters. Van ons geen steun of sympathie voor kunstenaars hoor, stel je voor!

In België grepen ze de lockdown aan als een mooie kans om mensen kennis te laten maken met kunst en cultuur – andere vormen van amusement waren gesloten dus wie iets mee wilde maken moest wel naar een museum. Verheffing van het volk, voor je het weet heb je een beschaafder samenleving. Nussbaum legde in Poetic justice uit dat juristen fictie moesten lezen zodat ze zich inleven in andere karakters dan zichzelf en op die manier empathie ontwikkelen voor mensen.

Ik vind het vooral een democratisch belang. Dankzij kunst en literatuur wordt de wereld diverser, creatiever, veelkleuriger en veelvormiger dan de huiskamer waarin je opgroeide. Jij staat niet centraal en jij bent niet de maat der dingen – je bent publiek en je ontdekt dat er kunstenaars zijn die een kijk op de wereld hebben waarvan je niet kon vermoeden dat het mogelijk was. En toch is het waar: je kijkt er naar, het bestaat, het is door iemand bedacht en gemaakt.

Gelijkheid en democratie zijn gefundeerd op het besef van diversiteit en van de relativiteit van jouw persoonlijke perspectief. Met onderwijs kan je leren hoe democratie werkt. Met kunst ervaar je wat gelijkheid ìs.

Mijn stad

Ik groeide op in een heel lelijk en naar dorpje waar wij Hollanders met de nek werden aangekeken en waar het overal stonk naar varkens en kippen. Leiden was een fantastische ervaring, zeker doordat het allemaal om ons, studenten, draaide. Maar nog voor het einde van m'n studie verkaste ik naar Den Haag, de stad van mijn ouders ooms tantes grootouders neven en nichten. Totaal niet pittoresk zoals Thorn of Leiden, en zonder fatsoenlijk uitgaanscentrum. Er zijn leuke kroegen en ooit waren er zelfs fijne disco's en podia, maar je kan eigenlijk niet van de ene naar de volgende lopen. 'Winkelen' is er nog vreselijker dan in andere steden en er staan een hoop afzichtelijke gebouwen.
Ik verhuisde naar Den Haag omdat ik er een kamer kon krijgen, ik kwam er weer terug omdat mijn vriendje er woonde, en ik bleef in Den Haag omdat ik er werk. Niet omdat ik de stad nou bepaald aantrekkelijk vond. Maar na een bezoek aan Christchurch, zo'n tien maanden na de aardbeving, realiseerde ik me dat ik de stad toch wel zou missen als het tegen de vlakte zou gaan. Sindsdien fiets ik anders door de stad, door mijn stad. Ik hou van Den Haag, hoe saai en lelijk ook. De stad is vertrouwd maar er is altijd veel te ontdekken. Het is bedaagd maar veel van het politieke theater gebeurt hier. De ministeries zijn pompeus maar als machtscentrum is het heerlijk kneuterig. En we hebben geweldige fietspaden.