Het wordt tijd voor progressief leiderschap tegenover de
populistische haatzaaiers, als het over migratie gaat. Zolang er bijna niemand
(behalve Angela Merkel dan) idealen en praktische oplossingen biedt, blijven we
overgeleverd aan xenofoben die het vanzelfsprekend vinden dat buitenlanders in
het buitenland blijven. Ongeacht hoe ze er daar in dat verre buitenland dan aan
toe zijn.
Je kan zo een hele serie redeneringen opbouwen om duidelijk
te maken waarom we de Europese grenzen wèl zouden moeten openstellen voor
immigratie. Er zijn juridisch-humanitaire, moreel-filosofische,
economisch-demografische, praktisch-politieke en cultureel-psychologische
redeneringen te maken.
Merkel trekt de economisch-demografische kaart: we hebben
immigranten nodig, want de autochtone bevolking vergrijst en ontgroent en met
een krimpende arbeidsbevolking gaan we het niet redden in de globaliserende
wereldeconomie. Dat zou dan wel impliceren dat laag opgeleide of hulpbehoevende
migranten, ook als het vluchtelingen zijn, niet welkom zijn.
De meeste linkse politici en activistische hulpverleners wijzen op het
recht van vluchtelingen om een veilig heenkomen te zoeken, en op de plicht van
Europese landen om asielzoekers op te vangen. In dit licht is het elke keer
weer bizar om te zien hoe dezelfde mensen die zich vol sentimentele overgave op
een leeuwenschietende tandarts storten of die poezenplaatjes op facebook
uitwisselen, het heel gemakkelijk vinden om anonieme Syriërs in afschuwelijke
kampen te laten verrekken of opvangcentra in de fik te steken.
Het
juridisch-humanitaire discours roept ook voortdurend discussies op over de
vraag wie ‘echte’ vluchtelingen zijn en wie ‘alleen maar’ economische
gelukszoekers, en over de vraag waarom ze niet in Griekenland of Spanje blijven
– ze komen zeker op onze gulle uitkeringen en luxe opvang in hotels af. In dat
soort discussies kan je nog zo veel gelijk hebben: immigranten komen bepaald
niet op de uitkeringen af en bovendien zijn onze sociale zekerheidsstelsels al
lang toegerust op het onderscheid tussen mensen die wel premie hebben betaald
en nieuwkomers die dat niet hebben gedaan. Het helpt niet, want de xenofoben
geloven de feiten gewoon niet, ze lezen en horen alleen de populistische
waarschuwingen tegen overstroomd worden door buitenlanders en ze zien alleen de
verkleuring op straat, waardoor ze zich gewoon schrap zetten tegen verandering.
Ze associëren een donkere huidskleur met islam en islam met terreur,
oost-europeanen met drank en overlast en het inpikken van werk, en
behoofddoekte vrouwen met het verlies van onze net verworven persoonlijke
vrijheid.
Steeds meer opinieleiders en wetenschappers roeren zich
omdat het bouwen van hekken en muren, het knuppelen van jongens in Calais of
het bestoken met traangas van gezinnen aan de Macedonische grens duidelijk niet
werkt. Het komt alleen de handel ten goede: migranten betalen goudgeld aan
mensensmokkelaars om toch die grenzen over te steken. Wie er zo veel voor over
heeft moeten hebben om Europa te bereiken zal niet meer vrijwillig vertrekken.
Als je veel en veel meer immigratie zou toestaan en het veel makkelijker zou
maken, veel meer vluchtelingen rechtstreeks uit de kampen in Jordanië en
Turkije naar Europa zou halen en snel en ruimhartig werkvisa zou toekennen zou
de mensensmokkel bestreden worden en zou de bereidheid van immigranten om naar
hun geboorteland terug te keren toenemen. Het spaart bovendien een hoop leed,
illegaal geld en kosten van grensbewaking en strafrechtketens.
Om historische en filosofische redenen hebben we ook wel de
morele plicht om buitenlanders tot Europa toe te laten. De grenzen tussen
Europa en de rest van de wereld zijn niet door de natuur of onzelieveheer ingetekend
maar door groepen mensen en meestal met een hoop geweld. Dat maakt grenzen
nogal willekeurig en daardoor onrechtvaardig. De mensen die toevallig aan de
andere kant van de grens geboren zijn hebben geen schuld aan hun situatie, net
zo min als dat het de verdienste is van degenen die binnen Europa geboren zijn
dat het hier zo prettig is. Erger nog Europeanen waren (en soms: zijn) er
medeschuldig aan dat allerlei dictators en krijgsheren over wapens beschikken,
dat er oorlog, geweld, onderdrukking, corruptie en misdaad welig tieren en dat
hele werelddelen leeggeplunderd zijn of met oneerlijke handelsvoorwaarden zijn
opgezadeld zodat ze zich niet economisch en democratisch hebben kunnen
ontwikkelen. Moreel gezien hebben we dus gewoon geen poot om op te staan als we
migranten buiten de deur proberen te houden.
Tenslotte levert migratie culturele verrijking op. Dankzij
andere mores, andere overtuigingen en andere gebruiken groeit het aantal
mogelijkheden om een leven vorm te geven, ook voor de autochtonen. Zat er begin
jaren vijftig voor een protestantse vrouw in een Hollands dorp niet veel anders
op dan trouwen, een baantje nemen en spruitjes koken, inmiddels kunnen we er
voor kiezen om een jaar in Rome te studeren, om te gaan bungeejumpen en om drie
keer per week aan mindfullness te doen of naar de EO-jongerendag te gaan. Zulke
veranderingen, modernisering, gaan door en ook al betekenen ze niet
noodzakelijkerwijs dat we nog meer individuele vrijheid krijgen, ze betekenen
wel dat onze blikvelden worden verruimd en dat onze cultuur evolueert. Voor de
Spanjaarden van de Costa’s moet het afschuwelijk zijn om duizenden dikke
zwetende noord-Europeanen op hun stranden te zien liggen. Voor veel
Zimbabweanen zal het een ramp zijn dat rijke witneuzen hun wild afschieten. En
voor Hagenezen is het een akelig gezicht om hele wijken in burka en zwart-leren
jekkies gehuld te zien. Verandering is niet hetzelfde als vooruitgang, maar
dankzij migratie staan we in elk geval niet stil en leren we het onderscheid te
maken tussen nationale identiteit en mens-zijn.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten