Jij hebt misschien niks te verbergen

Er is een aantal redenen waarom je je zorgen zou moeten maken om je privacy, vooral als je niks te verbergen hebt. Solidariteit, macht en recht, alweer.

Als je autochtoon, hoog opgeleid, gezond, politiek doorsnee bent en in een doodgewone buurt woont is het makkelijk om je nergens druk over te maken. Jouw premies worden niet verhoogd, jij krijgt alle superknalleraanbiedingen, je mag kiezen naar welke school je kinderen gaan en door welke dokter je je laat behandelen. Je zal zelden door een agent worden staande gehouden en al helemaal niet gefouilleerd. Als je op vakantie wil, boek je gewoon je reis en nevernooit maak je mee dat iemand je een strobreed in de weg legt. Er komt geen kinderbescherming bij je aan de deur om je kroost te heropvoeden; je wordt niet preventief opgesloten tijdens nationale festiviteiten; niemand stelt je voor de keuze om pillen te slikken of in een cel te belanden; je bankrekening is altijd toegankelijk en je internetaansluiting blijft werken. Je hoeft niet aan te tonen dat je vaker dan je lief is alleen slaapt; je mag gul en zorgzaam zijn zonder verdacht te worden van zwartwerken. Kortom, je ervaart de wereld als vriendelijk, makkelijk, en veilig.

Waarom zou je je druk maken over je privacy?

Omdat je bedrijven en overheden de middelen in handen geeft waarmee ze anderen, die niet autochtoon, hoog opgeleid enzovoort zijn en die de verkeerde postcode als een ster op hun jas hebben, kunnen discrimineren.

Omdat je zoveel macht aan bedrijven en instanties overdraagt, dat je op enig moment zal moeten aantonen dat je zo gezond en gewoon bent, niet hebt zwart gewerkt, niet illegaal hebt gedownload en niet van plan was om de wet te overtreden. De bewijslast is jouw probleem.

Omdat jouw lage verzekeringspremies van nu ten koste gaan van de zekerheid van minder fortuinlijken en dus ook van jezelf, als je onverhoopt toch ziek, werkloos of berooid zou raken.

Privacy – de blinddoek van Vrouwe Justitia - is een kwestie van solidariteit. En solidariteit is de basis van een vreedzame, veilige en eerlijke samenleving.

Sociale media en privacy

Sinds een paar jaar hoor ik regelmatig dat sociale media de pest voor privacy zouden zijn. Dat is natuurlijk ook wel zo: facebook, google en andere sociale media-aanbieders oogsten alle persoonsinformatie die gebruikers genereren, en verkopen dat door aan bedrijven die er hun marketing en soms hun prijzen op baseren. Volgens die bedrijven ‘bieden’ ze ‘maatwerk’, volgens verontruste activisten begluren ze consumenten en maken ze mensen volkomen afhankelijk. Heel kwalijk allemaal, maar volgens mij toch niet het echte privacyprobleem. Sociale media veroorzaken dit fenomeen niet, ze faciliteren het. En de manier waarop de persoonsinformatie wordt verzameld en gebruikt levert wel scheve machtsverhoudingen op, maar de macht van commerciële bedrijven zou nog steeds begrensd kunnen worden door recht en wet.

Een grotere bedreiging van privacy komt uit de hoek van overheden en uitvoerders van publieke taken, die grote hoeveelheden intieme informatie over burgers verzamelen om er besluiten op te baseren. Overheden gebruiken nou juist niet zozeer de sociale media maar vooral allerlei eigen surveillancesystemen. Met camera’s en sensors wordt het doen en laten van mensen gevolgd, betaalregisters en contactgegevens worden gekopieerd en vooral worden steeds meer registers en gegevens zodanig aan elkaar gekoppeld dat er een hoop intieme informatie aan specifieke individuen gekoppeld kan worden. Kennis is macht, is een oude wijsheid, en overheden vergroten op deze manier hun macht.

Nog ernstiger wordt het als er inbreuk op fundamentele rechten van bepaalde burgers wordt gemaakt; bepaald op grond van die informatie over hun doen en laten, hun denken en hun geloven. Dáár zit het werkelijke privacyprobleem: alle burgers zijn gelijk maar sommigen zijn wat minder gelijk, vanwege kenmerken waar de overheid eigenlijk helemaal geen belangstelling voor zou mogen hebben. Pak je je koffers om op reis te gaan, bid je vijf keer per dag naar het oosten en heb je je laatdunkend uitgelaten over de westerse cultuur, dan verspeel je al gauw het recht om je eigen kinderen op te voeden.

Vrouwe Justitia had altijd een blinddoek om, zodat ze alleen de relevante feiten zou wegen. Er is alleen sprake van recht als de algemene wet wordt toegepast, geen aangepaste beoordeling op grond van een persoonlijke inschatting van de vraag of een burger wel braaf voldoet aan subjectieve normen van goed gedrag.

Sociale media veroorzaken geen privacyschendingen. Het privacyverlies dat mede mogelijk wordt gemaakt door sociale media leidt de aandacht af van het werkelijke probleem: als mensenrechten niet langer voor alle mensen in gelijke mate gelden, verliezen we de vrijheid om te zijn wie we zijn.

Terreur

ISIS is gruwelijk, walgelijk, angstaanjagend en verschrikkelijk. Guantanamo Bay ook. 9/11 was shocking. Ehhh wat hadden we daarvoor ook weer? De westerse steun voor Saddam Hussein, voor Khadaffi, voor Saoedi Arabie... O ja en de bestrijding van 'communisten' met de smerigst denkbare middelen. En o ja de verdediging van het communisme met vuile methoden. Gaat lekker zo.

Het gezag

Een politie-auto scheurt met minstens 70 door de Elandstraat. Ik kijk achterom om te zien wat ie doet en ja hoor, vol door het rood. Stom geluk dat er toevallig niemand het kruispunt oprijdt. Geen zwaailicht, geen sirene. En straks natuurlijk weer gewoon boetes uitdelen aan fietsers zonder licht. Sukkels.

Vrijheid van meningsuiting

Normaal gesproken schrijf ik m’n blogs zelf en jat ik geen complete columns uit de krant. Maar soms is er eentje me zo volledig uit het hart gegrepen dat ik ‘m graag nazeg. Vrijheid van meningsuiting was pas weer eens een issue, toen een collega werd gestraft om haar tweet dus om haar mening. En toen ik daar vervolgens geen blogje over durfde te publiceren, uit angst dat mensen me verkeerd zouden begrijpen en ook mij in het nazi-kamp zouden categoriseren. Omdat ik de manier waarop we tegenwoordig over moslims en de islam praten wel heel erg veel lijkt op de manier waarop joden in de jaren dertig werden belasterd en ontmenselijkt.

Ik blijf geloven dat John Stuart Mill gelijk had: het is niet aan de overheid, of aan het recht, om mensen beperkingen op te leggen voor wat betreft hun overtuigingen of hun uitingen. Je hoopt dat mensen zelfdiscipline hebben en elkaar opvoeden met moraal, goede zeden en beargumenteerde tegenspraak. Niet met straf.

Zihni Ӧzdils column in de nrc van dit wiekend.