Medische persoonsgegevens

Schipper: “een verzekeraar kan zien dat je twee keer aan dezelfde knie geopereerd wordt. Dat is dus een hersteloperatie!” O ja? Kan mijn verzekeraar zien aan welke knie ik word geopereerd? Is er geen medische vertrouwelijkheid meer? Of is een operatie van een linkerknie een andere dbc dan van een rechterknie?

Kahneman, Thinking, fast and slow

Iemand kan wel heel erg zeker van z’n zaak zijn, heel erg overtuigd van z’n gelijk, dat maakt het nog niet waarschijnlijker dat hij ook gelijk heeft. Iets is niet waar omdat je ontzettend gelooft dat het waar is. Kahneman heeft uitvoerig onderzocht hoe het in onze hoofden werkt, hoe we ons zelf dingen wijsmaken en hoe we blind kunnen zijn voor rationele werkelijkheden. Als we bijvoorbeeld iets herkennen, achten we het bewezen. Geen wonder dat herhaling van een verhaal ertoe leidt dat we het voor waar aannemen. Zelfs als we onszelf kritisch afvragen of iets klopt, doen we dat vaak op een eenvoudige manier: het klopt wel of niet. We laten na om informatie die niet voorhanden is bij de afweging te betrekken, we verzinnen geen alternatieve scenario’s om de waarschijnlijkheid van een bepaald verhaal te beoordelen, we zijn slecht in staat om kansen en hoeveelheden in te schatten.

Ons brein is goed toegerust voor het overleven in een gevaarlijke wereld vol gevaarlijke beesten met grote tanden, maar we kunnen minder goed wegen of het plausibel is dat een bericht op tv gebeurtenissen correct weergeeft. Waar Kahneman het niet over heeft, is de mogelijkheid dat we onze gebrekkige waarneming compenseren en hoe we dat dan doen. Ik vermoed dat het tot je nemen van grote hoeveelheden informatie uit een groot aantal verschillende bronnen helpt, dat het organiseren van debat en kritiek helpt, en dat educatie en cultuur, het bevorderen van creativiteit, helpen.

Dat neemt niet weg dat Kahnemans punt, hoe langdradig opgeschreven dan ook, van groot belang is. Iedereen die keuzes maakt, iedereen die beslissingen neemt, heeft er baat bij om te beseffen dat onze waarnemingen en afwegingen mogelijk biased zijn. Zeker als iemand beslissingen neemt die gevolgen hebben voor anderen is het essentieel om daar alert op te zijn.

Is dat wel zo?

Hoe vind je informatie op internet? Als je hetzelfde verhaal maar vaak genoeg tegenkomt, ga je denken dat het waar is. Als internet dan ook nog eens één grote echoput is, ontstaat er een complete onzinwaarheid. Van tarwe word je dik. Caesar was spastisch. De premier eet elke avond bij z’n moeder.

Om kritisch te kunnen zijn, om te weten wanneer het slim is om je af te vragen of het eigenlijk wel kan kloppen, moet je kennis hebben. Kennis is iets anders dan herhaling, het is gezaghebbende informatie met aandacht voor de verbanden tussen feiten. Daar kom je aan door het te leren van je onderwijzers en ouders, door boeken te lezen, door te leren redeneren en logica toe te passen. Is dit plausibel, zou het waar kunnen zijn? Waarom niet, wat moet ik nog weten om overtuigd te worden?

En je moet flink eigenwijs zijn, durven iets anders te denken dan iedereen. Met enige zelfovertuiging. Dat is dan weer ingewikkeld, want hoe weet je dat je eigen verhaal beter klopt dan dat van een ander? Redeneren, logica toepassen, bereid zijn je fouten te erkennen.

Googlen is het handigst als je de klok wel hebt horen luiden en alleen nog even de klepel probeert te vinden. Maar die klok, dat is dan liefst niet het gebeier van luie journalisten die persberichten overtiepen en exclusieve tips verkondigen.