I robot

Het valt me de laatste tijd op hoe vaak ik hoor of iets ‘mag’ of ‘niet mag’. Ik weet niet of het ligt aan m’n nieuwe werkomgeving, of dat er een subtiele culturele verschuiving gaande is. Mensen benaderen hele gewone dagelijkse handelingen in termen van moeten, mogen en verboden. Alsof alles wat je doet en meemaakt gereguleerd moet zijn, door een boven ons geplaatste autoriteit moet worden toegestaan.
Helemaal nieuw is het niet. Al dertig jaar merken mensen op dat ik geen vlees ‘mag’ eten, terwijl ik gewoon om geheel persoonlijke motieven vegetariër ben. Eten wordt al lang in bijna medische of morele termen gegoten, terwijl het er toch primair om gaat of het je bevredigt.
Gekmakende bureaucratieën ontstaan er, als elke activiteit aangedreven wordt door een regel, een voorschrift, een procedure of een toestemming. Denk vooral niet zelf na, wees vooral niet gewoon aardig en geïnteresseerd, neem nooit initiatief en wees nooit creatief. Voor je het weet loop je tegen de muur van ‘dat mag niet’ op.

Begrijpend lezen

Een groepje tieners draalt voor de tram. Ze overleggen over de betekenis van de sticker op de deur: “Alléén OV-chip” staat erop. Ze besluiten dat dat betekent dat groepen er niet in mogen, maar passagiers die alleen zijn wel.

PVV definieert wat Islam is

PVV-er Martin Bosma vertrouwt moslims niet omdat ze moslim zijn. Tegelijk meet hij zich het recht aan om te bepalen wat een echte moslim is. In het interview van zaterdag stelt hij dat “een moslim die de uitgangspunten niet serieus neemt, staat direct buiten de traditie.” En Martin Bosma weet wel wat de uitgangspunten van de islam zijn. Dat heeft hij op gezag van Al-Qaradawi, volgens Bosma de belangrijkste levende islamitische denker.
Het wachten is nu op moslims die uitleggen dat ze wel degelijk in de islamitische traditie van filosofisch debat, verschillende scholen en verschillende Koran- en hadith-interpretaties staan. Op moslims die putten uit de geschriften en preken van de talloze denkers, dood en levend, die hebben gezocht naar de diepe betekenis van islam. Op mystici die vertellen dat jihad ‘innerlijke strijd’ betekent en niks met geweld tegen anderen te maken heeft, op gelovigen die toelichten dat taqiyya een geruststelling is die hen toestaat onder dwang te ontkennen dat ze moslim zijn.
Als wij ons door een fanatieke moslimhater uit laten leggen wat de islam is, als we meegaan in de cirkelredenering dat islam intrinsiek verraderlijk is, en dat goede moslims dus niet bestaan (zodat geen enkele gelovige moslim nog de kans krijgt het goede van de islam aan te tonen), leggen we onszelf een bizarre blikvernauwing op. Kennelijk zijn we niet erg ver gekomen sinds er mensen op de brandstapel stierven omdat ze kerkelijke dogma’s in twijfel trokken. De aarde is plat omdat een belangrijk man dat zegt.

Inception

Ik hou helemaal niet van actiefilms, maar in die soort is Inception wel leuk. Niet spannend maar wel spectaculair, een gelegenheid om prachtige stadslandschappen te laten zien en af en toe op de kop te draaien, geweldige ontploffingen, zwevende mensen. Het verhaal zit ook goed in elkaar, je kan het net niet genoeg volgen om het te betrappen op onlogische wendingen. Wel enerverend, dat dromen. En teveel geschiet maar ja, daar is het een actiefilm voor.

El secreto de sus ojos

Een goeie film, indrukwekkend. Goed gespeeld, de camera dicht op de huid, goeie dramatiek. Een thriller tegen een politieke achtergrond van onrecht, zonder opdringerige politieke boodschap. Spannend vanwege de levensvragen die aan de orde zijn, maar ook zonder duiding gewoon een goed verhaal.

Burgers en politiek

Politicologische poësie, te mooi om niet te kopiëren.

Schumpeter (1943): "In de psyche van de gemiddelde burger staan de grote politieke kwesties in het algemeen op één lijn met de vrijetijdsbestedingen die niet tot hobbies zijn uitgegroeid en met de onderwerpen waarover zonder enig verantwoordelijkheidsbesef kan worden geconverseerd. (...) De gemiddelde burger valt dan ook, zodra hij zich op politiek terrein gaat bewegen, terug tot lagere geestelijke prestaties (...) Hij betoogt en analyseert op een wijze die hij binnen de sfeer van zijn werkelijke belangen als infantiel zou beschouwen. Zijn denken wordt associatief en met emoties doortrokken."

Lippmann (1927): "the private citizen today has come to feel rather like a dead spectator in the back row, who ought to keep his mind on the mystery off there, but cannot quite manage to keep awake. He knows he is somehow affected by what is going on. Rules and regulations continually, taxes annually and wars occasionally remind him that he is being swept along by great drifts of circumstance. Yet these public affairs are in no convincing way his affairs. They are for the most part invisible. They are managed, if they are managed at all, at distant centers, from behind the scenes, by unnamed powers. As a private person he does not know for certain what is going on, or who is doing it, or where he is being carried (...) In the cold light of experience he knows that his sovereignty is a fiction. He reigns in theory, but in fact he does not govern."
(aangehaald door Tiemeijer 2006)

Handtekening

Wat is een handtekening waard, als die onder druk of dwang wordt geplaatst? Er zijn meer vormen van druk dan een pistool tegen je hoofd. Dreiging met ontslag, het niet verkrijgen van een product of algemeen gebruikt softwareprogramma, of het niet mee mogen doen met een wedstrijd, als je niet allerlei verklaringen tekent, zetten je net zo goed onder druk. Hoe reëel is het om uit te gaan van vrije en vrijwillige ondertekening, als de ondertekenaar geen alternatief heeft? Als de schade die hij leidt door niet te tekenen, disproportioneel ernstig is?
Als ik na betaling van enige honderden euros en een reis van 1500 km uitgesloten word van competitie, omdat ik niet wens te verklaren dat mijn toestel aan allerlei nieuwe eisen voldoet, of omdat ik niet wil ondertekenen dat ik nooit iemand aansprakelijk zal stellen voor wat dan ook, voel ik me niet bezwaard om iets te tekenen waarvan ik vermoed dat het niet waar is. Als ik m’n kantoor niet meer in kom en aldus niet langer in staat ben om m’n werk te doen, omdat ik weiger te ondertekenen dat mijn complete personeelsdossier gekoppeld mag worden aan m’n toegangspas, kies ik eieren voor m’n geld en ga ik onder protest akkoord. De minister concludeert dan dat de vrijwillige deelname overweldigend is en dat er blijkbaar maar weinig mensen behoefte hebben aan hun privacy. Zo is het makkelijk om op de instemming van grote aantallen te rekenen.

Column Bas Heijne in NRC 6 september: Wie populisme niet snapt, verliest het debat

Bas Heijne stelt ons (linkse opgeleiden met een goeie baan) voor als wereldvreemde hypocrieten zonder begrip voor de leefwereld van ‘gewone’ mensen. Wij zouden geen passie hebben en geen drama. Dat is natuurlijk onzin (overdrijving genoeg? Kan ik beter ‘achterlijke onzin’ schrijven?). Onze passie uit zich alleen niet in scheldkannonades, onze dramatiek is niet gericht op zoveel mogelijk applaus.
Ik geloof met een passie in individuele vrijheden in de rechtsstaat, in sociale zorg en in beschaving en ontwikkeling. Ik wil leven in een land waar mensen elkaar met respect benaderen, waar voorkomendheid en hoffelijkheid de norm zijn. Waar schelden en liegen niet worden gewaardeerd en waar politici serieus worden genomen als ze bereid zijn naar anderen te luisteren. Waar debat een strijd met argumenten is en de winnaar degene die het best overtuigt.
Zo’n beschaafd, rijk land waar het prettig leven is, waar iedereen kansen heeft en waar iedereen zelf kan bepalen wat hij gelooft, hoe hij eruit ziet, met wie hij omgaat en waar hij van geniet, eist politieke gelijkheid. Alle burgers zijn gelijk voor de wet. Alleen daarmee is er ruimte voor diversiteit, voor verschillen tussen mensen zonder dat verschil in zichzelf leidt tot conflict en strijd. Diversiteit kleurt onze samenleving, biedt ons allemaal de gelegenheid om te kiezen, oms ons eigen leven heel individueel in te richten. Als een machthebber – of dat nou Wilders is of de regering, een veiligheidsdienst of de schreeuwende meerderheid – voorschrijft wat wel, en wat niet een acceptabele leefstijl is, heeft niemand een keuze meer. Ook niet degenen die met de macht meelopen; zij worden alleen niet geconfronteerd met hun onvrijheid omdat ze al bij default voldoen aan de voorschriften.

Meneer Heijne, u vergist zich. Bullies kan je niet adequaat bestrijden door harder te schreeuwen dan zij. En behoudende burgers zijn wel degelijk bevlogen. Het ontzet zijn over de rechtse stormram waarmee op de geciviliseerde wereld wordt ingebeukt is inderdaad niet effectief, maar het is een emotie die voortkomt uit een diep beleefde overtuiging. U zou ons zinvol advies moeten geven, zodat we eindelijk eens een begin kunnen maken met het verdedigen van de waarden waar wíj in geloven.

Luie journalisten

Gisteren voor het eerst in lange tijd weer eens het acht-uur-journaal gezien. Wat een non-informatie! Zoethoudertje van luie minkukels voor luie minkukels. Er is iets te zien waar enige beweging in zit, namelijk een meneer die met een microfoon in z’n hand van z’n linker op z’n rechterbeen hupst en interessantdoenerig weet dat ook politici naar de wc gaan. Er is geluid: presentator en ‘journalist’ kwaken met elkaar over het feit dat het allemaal enorm spannend is, zonder ook maar iets los te laten dat in de verste verte op nieuws of informatie lijkt. Twintig minuten lang! Is het gek dat we met z’n allen dommer worden?
Op radio 1 is het al niet veel beter. Zuchtend over het meel in de mond van politici draaien interviewers hun riedeltje af: Verhagen wil niks loslaten, Klink zegt niks, guttegut wat zijn die politici toch weinig open. Ze hebben op de school voor journalistiek kennelijk niet geleerd dat onderhandelaars weinig zullen zeggen middenin de onderhandelingen. Ze vragen niet naar de bottomline van Verhagen, naar de inhoudelijke inzet van Klink, de prioriteiten van Rutten. Geen journalist kruipt door dakgoten en stegen om Wilders te confronteren met zijn bijdrage aan de kabinetsformatie.

Politici schuiven alle maatschappelijke onvrede door naar de ambtenarij, journalisten presenteren politici als waardeloze figuren, het wordt tijd dat burgers de journalistiek eens de maat gaan nemen. We willen niet geamuseerd worden, we willen informatie!