Bekrompen

Tweederde van de Nederlanders heeft bezwaar tegen gezichtsbepalende moskees. Ik zou willen weten of ze ook bezwaar hebben tegen gezichtsbepalende kerken. Industriële loodsen. Windmolens. Flatgebouwen. Het ministerie van volksgezondheid. De Chinees bij Breukelen.

Hebben ze misschien geen bezwaar tegen eenvoudige, niet al te zichtbare, moskees? Tegen moskees die weliswaar enorm gezichtsbepalend zijn, maar ook een smaakvol architectonisch hoogstandje waarin Nederlandse en Arabische cultuur tot uitdrukking komen?

Over welke tweederde van de Nederlanders hebben we het eigenlijk? Die tweederde die in z’n leven nog nooit een moskee gezien heeft? Die tweederde die het grootste deel van z’n dagen doorbrengt tussen graansilos en legbatterijen, of flatgalerijen en keurig aangeharkte voortuintjes? De Nederlanders die dagelijks tussen de geluidsschermen kachelen en af en toe een glimp van bebouwing daarachter opvangen?

Ik heb wel eens een moskee gezien in Nederland, en sommige vind ik uitgesproken lelijk. Kitscherige wansmaak en goedkope oplossingen om aan het bouwbesluit te voldoen, zonder trots op een eigen Nederlands-islamitische bouwstijl. Het simplisme van een koepel en een minaret, wit en groen geverfd alsof een kindertekening werkelijkheid is gemaakt. Ik hoop op architecten van Marokkaans-Nederlandse of Turks-Nederlandse afkomst, die op een vernieuwende manier het exotische met het gewone vermengen. Dat zal een plezieriger beeld opleveren dan alleen die abstracte balken kunst die overal in het land zo gezichtsbepalend zijn.

Zelf denken

Twintig jaar geleden ging ik er nog – heel naief – van uit dat verworven rechten niet meer verdedigd hoeven worden. Ik zag de liberale democratische rechtsstaat als een soort clickfonds: éénmaal geëmancipeerde minderheden worden steeds minder gediscrimineerd, individuele vrijheden worden gerespecteerd, de scheiding van machten en het onderscheid tussen publiek en privaat worden geaccepteerd.

Fout. Naarmate gevarieerder uitingen op meer manieren hun weg naar het publiek vinden worden de bangerikken en reactionairen steeds zenuwachtiger. Naarmate vreemdere minderheden zich meer emanciperen worden oude gardes arroganter. En de overheid grijpt de macht over het private domein: ethiek, fatsoen, omgangsvormen.

Er is maar één reactie mogelijk, één manier om ons te verzetten tegen de inbreuk op ons recht om te denken en te zeggen en te tekenen en te roepen wat we willen. We moeten harder roepen, méér zeggen en vooral beter denken. Het enige verzet tegen de poging van big brother om onze gedachten te beheersen, is onze gedachten niet laten beheersen. Zelf denken. En zelf denken, dat kan alleen door veel te lezen, te praten, te schrijven, te discussiëren.