Onafhankelijkheid en vertrouwen

De meeste Nederlanders hebben vrij veel vertrouwen. Geen wonder, want we leven in een bijzonder prettig land waar relatief weinig criminaliteit, corruptie en uitbuiting is. Maar het wantrouwen groeit wel, tegen alles en iedereen met macht of gezag.

Weinig vertrouwen is doorgaans een impliciet geloof dat er een verborgen agenda is, dat er andere belangen worden behartigd dan die waarvoor een autoriteit staat. Van het drukken van kosten en het extra verkopen van je producten, tot het plegen van landverraad. Gelukkig hebben we toezichthouders die namens ons toetsen of instanties wel eerlijk zijn.

Wat ik nou gek vind is dat steeds meer wantrouwen zich tegen de overheid richt. In een heel aardig functionerende democratie! De overheid is bij uitstek de instantie die door of namens ons allemaal wordt gecontroleerd. Bovendien wordt de overheid niet alleen door democratisch gekozen volksvertegenwoordigers gecontroleerd maar ook door het recht, door de journalistiek, door actiegroepen en ngo’s, door de wetenschap en de ene publieke instantie controleert ook nog eens de andere.

Logisch dat we onafhankelijke journalisten en onafhankelijke wetenschappers willen. We willen niet dat dergelijke ‘truth sayers’ particuliere belangen behartigen zonder dat wij daar erg in hebben. Neutraliteit en daarmee objectiviteit kan gecompromitteerd raken als professionals afhankelijk zijn van een bedrijf of een belangengroep.

Maar ‘onafhankelijke’ publieke organen, dat is raar. Dan wil je dus overheidsorganisaties onttrekken aan democratische controle, kennelijk omdat je weinig vertrouwen hebt in het functioneren van die democratie.

Als nou publieke organisaties zelf ook nog eens een groot nummer maken van hun ‘onafhankelijkheid’ jegens ‘de overheid’ of jegens een minister of ministerie, bevestigen ze in feite dat die overheid niet te vertrouwen is. Dat de overheid een verborgen agenda heeft die niet overeenstemt met de democratische agenda die op basis van verkiezingen tot stand is gekomen.

Hoe harder publieke instanties zoals toezichthouders zich afzetten tegen de rest van de overheid, hoe meer zij het publiek vertrouwen ondermijnen.

Tegeltjesspreuken

Het leven is een puzzel en de stukjes zijn kennis. Een bijzonder ingewikkelde, multidimensionale puzzel die menselijkerwijze nooit helemaal op te lossen is. We proberen verschillende delen kloppend te maken en dat ook nog eens met verschillende logica's. Waarbij de werkelijkheid, feiten en verbanden, waarheid er steeds verschillend uitziet en het totaal dus nooit klopt.

Opvallend veel van mijn vrienden en liefjes zijn intelligente of slimme mensen die weinig formele opleiding hebben genoten. Maar ze zijn wel allemaal nieuwsgierig en onderzoekend en ze hebben uitstekend verstand. Geen wonder dat er een paar antivaxers tussen zitten en een enkele psychoot. Ieder van ons probeert de puzzel te leggen en tegelijk kritisch en een tikje argwanend te blijven. Mijn enige geloof kan niet in een waarheid zijn maar in vrede en vriendschap. Alles wat haat of geweld aanwakkert is verkeerd, ongeacht de innerlijke logica. Leven en laten leven, nog altijd de waarheid als een koe. Wat gij niet wilt dat u geschiedt doe dat ook een ander niet.

Demonstratie

voor het parlement

voor VNO

voor het ministerie van EZK

 

Ik woon een paar honderd meter van de Aperots, het Malieveld, de A12 en de ministeries en om op m'n werk te komen fiets ik vier keer per dag langs het parlement. Dus ik zie heel erg veel demonstranten. Gisteren nog een indrukwekkende show van Perzische jongeren voor de ingang van BZ. Ze overtroefden de gekke kattenmevrouw die er al weken bivakkeert en het iele mannetje dat zich onlangs bij haar gevoegd heeft met grote plakkaten vol tekst over iets wat never forgotten mag worden. Ik ben een paar keer wakker getoeterd door boeren. De laatste tijd zag ik veel FNV-mannen en hun eeuwige koffietentje. Ik heb de schade gezien die de coronawappies aanrichtten. En af en toe een klein groepje van Extinction Rebellion.

Vandaag waren die met meer en ze maakten er een publieksshow van, wat aandacht genereert en ook wel enige bescherming biedt tegen al te grof optreden door de politie. Er leken bijna meer agenten met tientallen busjes en ME aanwezig dan demonstranten. Het was mij niet duidelijk wie de agenten probeerden te beschermen, maar toen ik thuis even op twitter keek zag ik zoveel haat en nijd tegen de klimaatactivisten dat het me toch wel een goed idee lijkt dat er zoveel politie op de been is.

Ik heb steeds meer sympathie voor de demonstranten maar ik loop zelf alleen mee met ouderwetse toegestane demonstraties. Ook al krijgen die hooguit een tienregelig artikeltje op pagina vijf van de krant.

Platteland

Nadat Melkert werd afgezeken, de spanningen na de moord op Fortuyn hoog opliepen en sinds de opkomst van de LPF werden politici en redacteuren zó benauwd voor het hen onbekende maatschappelijk ongenoegen dat ze zich in bochten wrongen om het de boze burgers naar de zin te maken. Dat gaf de PVV de wind in de zeilen want die partij kreeg impliciet ‘gelijk’ van zowel boze burgers als bange politici.

Wetenschappers en ambtenaren stortten zich op die boze burgers en probeerden te ontdekken wie het zijn en wat ze willen. Veel xenofoben bleek en veel slachtoffers van de terugtredende overheid.

Hetzelfde zien we nu weer maar nou zijn het niet alleen de ‘boze burgers’ maar komen boze boeren er nog eens bij en zolang politiek en media angstig op hun knieën blijven liggen komen daar steeds meer categorieën bij. ‘Het platteland’. Wappies. Extremisten. Fascisten. Nog altijd is er geen leiding in dit land die al dat plebs een halt toe roept.

Er is niet alleen angst maar ook romantisering van het platteland aan de hand. Al jaren maken we elkaar wijs dat in dorpen iedereen hulpvaardig elkaar ondersteunt, de lucht gezond is en de mensen nog eerlijk zijn. Met tv-series over vee-artsen en boerenfamilies is ons beeld van het platteland dat dáár de echte oer-Hollandse waarden te vinden zijn.

Ik ben geboren en getogen in een typisch Nederlands dorp. In de stank van varkens en kippen. Met de terreur van dorpspastoor en schoolmeester. De roddel en pesterijen van de autochtonen. Het egoisme en de concurrentie in een omgeving waar nauwelijks publieke voorzieningen beschikbaar waren. Ondemocratische politiek met een luchtje: het binnenslepen van vervuilende industrieën was belangrijker dan het aanleggen van een fietspad.

Volgens mij was dat dorp niet uniek. Ik ben naar de Randstad gevlucht waar je wèl typisch Nederlandse waarden kan uitleven: diversiteit, cultuur, ontwikkeling, beleid. Waar je duurzame boodschappen kan doen in een winkel om de hoek. Waar het rustiger en veiliger is dan in een vrijstaand huis naast de provinciale weg. Natuurlijk allemaal dankzij het enkele feit dat er veel mensen dicht op elkaar wonen, maar toch ook dankzij het sociaal-democratische beleid dat Nederlanders in de jaren ’70 en ’80 zo trots op Nederland maakte. Wij hadden het hier goed voor elkaar, wij waren niet alleen rijk maar ook nog eens gelukkig, tolerant, verstandig, solidair.

Met het buigen voor boeren en buitenlui worden stadse Nederlanders gediskwalificeerd. Wij zouden niet echt tot het volk behoren. We zijn te bruin of te intellectueel of te rijk of seksueel te vrij. Even los van het feit dat er ook witte hetero middenmoters zoals ikzelf in de stad leven, was het toch echt een oer-Nederlandse waarde dat ieders mening en ieders belang er toe doet. Dat heet democratie en we gaan er al een paar eeuwen prat op dat wij dat zo ongeveer hebben uitgevonden.

Stipriaan, De Zwijger; Het leven van Willem van Oranje

 

Ik hou niet van biografieën, ben geen fan van de Oranjes en ik dacht dat ik wel zo ongeveer genoeg wist over het ontstaan van Nederland. Maar vanwege de goeie recensies kocht ik toch dit belachelijk dikke boek maar, en je hoor dat bleek helemaal terecht. Wat interessant! En wat goed geschreven! En wat een details! Stipriaan laat je echt met een modern referentiekader zestiende-eeuwse ontwikkelingen begrijpen en beleven. Geopolitiek met de inzet van militair geweld, diplomatie, spionage en propaganda en dat in een context van religieus fanatisme, opkomend nationalisme, wereldhandel en de emancipatie van stadsburgers.

Al op pagina twintig realiseerde ik me dat Willem van Oranje-Nassau ook voorouders en familiegeschiedenis had. Ik had me nooit afgevraagd hoe het eigenlijk zo gekomen is dat een in Duitsland geboren jongen uit een katholiek-Luthers nest een Franse titel kreeg en vervolgens gezien werd als de leider van de Nederlandse opstand tegen het Spaanse gezag. Stipriaan laat goed zien hoe dat gegaan is en hoe Oranje manoevreerde. In het nawoord laat hij ook weten dat zelfs hij zelf, de onderzoeker-schrijver dus, niet echt weet waarom en waartoe Oranje tegen de klippen op bleef proberen om de Nederlanden onder zijn leiderschap te verenigen. Ik denk trouwens dat het ook daarom zo’n goed boek is: Stipriaan beschrijft wat er gebeurde, niet wat iedereen misschien dacht of voelde. Het is historische journalistiek en geen drama, en juist dat maakt het spannend en dramatisch.