Rooney, Conversations with friends

Met deze roman heb ik meer over mezelf geleerd dan in talloze gesprekken met vrienden. Door de ogen van Frances begrijp ik de onontkoombare subjectiviteit, zoiets als je eigen stem niet kennen. Niet weten, en niet begrijpen, hoe anderen jou ervaren. Niet zien wat je verleden met je doet. Niet voelen wat je waard bent.

Of Frances geworden is wie ze is door haar jeugd, haar talenten of haar endometriose doet er niet toe. Wat er wel toe doet is dat ze anderen keer op keer verkeerd interpreteert, voortdurend voor anderen invult wat zij denken of voelen. Die invulling wordt bepaald door haar zelfbeeld en dat komt ook al niet overeen met het beeld dat anderen van haar hebben. Wat ik vooral herken is de manier waarop bewondering en verliefdheid zó vanzelfsprekend en logisch zijn, dat ze zich niet voor kan stellen dat de persoon die ze bewondert zelf niet doorheeft hoe zij hem of haar ziet. Zwaar verliefd komt ze kil en afstandelijk over. Uit angst om belachelijk gevonden te worden, afhankelijk, of gewoon niet leuk. Ze wordt er niet leuker van.

Het boek is ontzettend knap geschreven, spiegels in spiegels. Terwijl je Bobbi, Nick en Melissa alleen door Frances’ bril te zien krijgt, leer je ze toch een beetje kennen zoals ze werkelijk zouden kunnen zíjn. Ook al zit je in Frances’ hoofd, je ziet wel degelijk haar denkfouten. Af en toe wil je haar zeggen “kind, wees eens wat minder hard voor jezelf”. Uiteindelijk ben je Nick en Bobbi dankbaar.

Fukuyama, Identity; Contemporary identity politics and the struggle for recognition

M'n leesclubgenoten waren niet erg onder de indruk en ik moet ze wel gelijk geven. Natuurlijk is het belangrijk om de identiteitspolitiek tot op het bot te onderzoeken, en ja het is relevant dat eer en trots minstens zo belangrijke politieke emoties zijn als recht en logica. Maar het had wel bij een longread artikel kunnen blijven. Fukuyama herhaalt tweehonderd pagina's zijn stelling dat mensen (steeds meer) gedreven worden door eer en trots en dat ze zich met steeds kleinere groepjes identificeren, zodat samenlevingen fragmenteren en polariseren.
Maar behalve beschrijving en een heel klein beetje analyse biedt hij zo ongeveer niks. En nu dan? Dat je zou hopen dat mensen zich identificeren met democratische en universele waarden als gelijkheid en vrijheid en broederschap, fundamentele vrijheidsrechten, tolerantie voor diversiteit, ja me hoela! Fukuyama geeft geen enkel handvat om meer te doen dan alleen te hopen.
Dat de meeste van onze huidige politici juist het tegenovergestelde bewerkstelligen lezen we allemaal dagelijks in de krant. Het is deprimerend genoeg.

Boerenterreur

Ik ben bijna verrast door m’n eigen woede en angst vanwege de boeren. De winkelstraten vol gigantische tractoren, luid getoeter en gebrul tot laat in de avond, voordringende pummels bij de balie, modder en mest en kots op de kapotgereden fietspaden en opgestoken middelvingers, galgen, doodskisten en ongelooflijk domme nonsens van boeren die het niet met de feiten eens zijn. Alleen de ouderwetse, subsidieverbruikende bio-industrieboeren welteverstaan, de duurzamere types die jarenlang geïnvesteerd hebben in de ontwikkeling van milieu- en diervriendelijker productiemethoden en die daar gigantische financiële risico’s bij hebben gelopen omdat zij nauwelijks werden gesubsidieerd, die zijn hier niet op het Malieveld.

Toch is het dat niet, of niet alleen. En ook niet de verstoorde opluchting, dat na decennia van zorgen om het milieu, om het verlies van natuur, vervuiling van water, lucht en bodem en verspilling van energie het tij eindelijk lijkt te keren. Eindelijk wordt er gedemonstreerd voor het klimaat. Eindelijk spreken rechters uit dat de staat onze leefomgeving dient te beschermen. Eindelijk pakken zelfs CDA en VVD het thema op. Ik was echt opgelucht dat klimaat en milieu eindelijk mainstream onderwerpen lijken te worden. En die boeren, die proberen dat met alle geweld weer de doofpot in te duwen. Tot mijn verbijstering hebben ze ook nog succes.

Maar uiteindelijk hebben mijn woede en angst niet met de boeren te maken, maar met de politiek. Het onsmakelijke opportunisme van Wilders en Baudet. De lafhartigheid van premier en ministers. CDA en VVD die opzichtig over de boeren heen slijmen. Nauwelijks een politicus die z’n medevolksvertegenwoordigers of z’n onderzoeksinstituten verdedigt. En al helemáál geen enkele politieke leider die de boeren tot de democratische orde roept, die aan het volk uitlegt dat het algemeen belang botst met het deelbelang van de agro-industrie, die de rechtsstaat verdedigt en boeren, Turken, gele hesjes en ander gespuis met macht en gezag duidelijk maakt waar de grenzen van de vrijheidsrechten liggen – namelijk daar waar de rechten en vrijheden van anderen geschonden worden.

Net zoals ik decennia gehoopt heb dat er ooit serieus werk van milieubescherming zou worden gemaakt, zo verlang ik ook al weer twintig jaar naar democratische educatie. Niet alleen op scholen en in lezingen moet voortdurend uitgelegd worden wat democratie behelst, waarom het goed is, en hoe vrijheid, gelijkheid en broederschap door de regels van de rechtsstaat worden beschermd. Maar vooral moeten leiders het laten zíen, voorleven en luid protesteren als er minderheden of afwijkende individuen worden bedreigd.

Ik zie het tegenovergestelde gebeuren. En dat maakt me niet alleen woedend, het maakt me ook heel erg bang.

Jared Diamond, Guns, germs and steel

Het ligt al een tijdje te wachten op een blogje maar met dit boek is dat niet erg. De geschiedenis van de mensheid in vijfhonderd pagina's, daar hoef je je niet mee te haasten. Maar met mijn geheugen wel, dus toch maar even bedenken wat ik vind.
De centrale boodschap vind ik erg fijn, en ook de enorme moeite die Diamond neemt om aan die aan te tonen. Het zijn de natuurlijke omstandigheden die de menselijke ontwikkeling hebben bepaald. Verschillende omstandigheden leidden tot verschillende ontwikkelingen en die verschillen hebben er toe geleid dat de mensen van eurasiatische oorsprong alle anderen voorbij zijn gestreefd, overwonnen hebben, onderdrukken. Bij elke confrontatie tussen mensen van eurasiatische oorsprong en anderen delfden die anderen het onderspit, ongeacht hun kennis of rijkdom of aantal of politieke systeem.
Die eurasiatische 'superioriteit' vindt z'n oorsprong volgens Diamond in de veeteelt, en die herleidt hij ook weer terug naar landbouw en dat dan weer naar klimaat, ligging en topografie. Er zijn maar weinig grote beesten die uberhaupt tembaar zijn, en als je eenmaal beesten hebt getemd dan bouwen generaties mensen ook weerstand op tegen besmettelijke ziekten. Het helpt verder dat de vruchtbare halve maan in het middenoosten middenin een enorme landmassa ligt waar je duizenden kilometers oost-west kan reizen, dus zonder extreme klimaatwisselingen.
Tot zover vind ik het interessant en ook leerzaam. Er blijft een knagend gevoel dat het allemaal te hermetisch is, te weinig ruimte laat voor andere theorien, voor andere interpretaties van archeologische en antropologische vondsten. Maar ik weet veel te weinig van archeologie om zelfs maar een idee te hebben over mogelijke alternatieve verhalen.